Bu naməlum xəstəlikdən planet əhalisinin kütləvi şəkildə öləcəyi elan edilirsə... - NƏ BAŞ VERİR?
İnternetin yaranmasından çox əvvəl amerikalı alim Marşall Maklüyen “Qlobal Kənd” terminini işlədib. Bu termin ani rabitə vasitəsi kimi elektrik enerjisinin və ondan əldə edilən elektron rabitə vasitələrinin yaranması ilə planetdə yaranmış vəziyyəti anlamağa xidmət edirdi. Bu alim, nəticədə Yerin necə "kənd" ölçüsünə qədər "kiçildiyini" nümayiş etdirməyə və izah etməyə çalışdı.
Əslində, internetin ixtirasından əvvəl də dünyanın istənilən yerindən istənilən digərinə mesajları dərhal ötürmək prinsipcə mümkün olurdu. İnternet gündəlik həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrildikdən sonra çətin ki, kimsə Maklüyenin opponenti olmaq istəsin.
Elə ona görə də kənddir
Amma kənd həyatının başqa xüsusiyyətləri də var. Və ümumi “kəndimizin” bütün sakinləri koronavirus pandemiyası zamanı bu xüsusiyyəti öz gözləri ilə müşahidə edə və yaşaya bildilər. Tarix dünyanın müxtəlif yerlərində müxtəlif xəstəliklərin epidemiyalarının baş verdiyi, minlərlə insanın ölümünə səbəb olan bir çox halları xatırlayır.
Lakin bu, ilk dəfə idi ki, hər hansı bir infeksiya çox qısa müddət ərzində bütün planetə yayıla bildi. Və hamı başa düşdü: dünya 10-15 il əvvəl bizə göründüyü qədər böyük deyil. Bizim ümumi kəndimizin bir kənarında kimsə qripə yoluxursa, bütün kəndin ondan yoluxma riski çox yüksəkdir.
ÜST öz ampluasında
COVID-19 çox sayda insanın həyatına son qoyub. Xüsusilə virusun yayılmasının ilkin mərhələlərində müasir tibb ciddi uğursuzluqlarla üzləşdi. Xəstələr daha çox müalicə olunmayıb, əksinə, müxtəlif dərmanlarla kor-koranə müdaxilələrə məruz qalıblar. 2020-ci ildə bütün dünyada xəstələrə təyin edilən hidroksiklorokin dərmanından on minlərlə insan pandemiyanın erkən dövründə öldü.
Lakin sonda pandemiya böyük ölçüdə məğlub oldu. Bağlı sərhədlər açıldı (baxmayaraq ki, Azərbaycanda yalnız Allaha məlum olan bir səbəbdən quru sərhədləri hələ də bağlıdır), turist marşrutları açıldı, həyat normallaşdı. Artıq hamı qəbul edir ki, koronavirusa kökündən qalib gəlmək mümkün olmayacaq və biz qriplə necə yaşayırıqsa, onunla da eyni cürə yaşamalı olacağıq.
Və bütün dünya dərindən nəfəs alıb həyatın əvvəlki axarına qayıtmasına sevinmək istədiyi zaman Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) “kəndin” sakinlərinə xəbərdarlıq etdi: qarşıdan yeni, daha dəhşətli pandemiya gəlir. Və bunun üçün bir ad tapdılar – “X” xəstəliyi. Yəni...
Gedin ora - bilmirəm hara, gətirin onu - bilmirəm nəyi
“X” xəstəliyi 2018-ci ilin fevral ayında ÜST tərəfindən dərman və ya müalicə vasitələrinin təcili işlənib hazırlanmasını tələb edən patogenlər və xəstəliklərin siyahısı üçün qəbul edilmiş epidemiya və ya pandemiyaya səbəb ola bilən nəzəri naməlum patogenin adıdır. Yəni, ÜST-nin addımlarını, proqnozlarını və tövsiyələrini bir sözlə belə xarakterizə etmək olar: “Gedin ora - bilmirəm hara, gətirin onu - bilmirəm nəyi”.
Və əslində, dünya nəyə hazırlaşmalıdır? Hansı dərman və peyvəndləri ehtiyatda saxlamalıyıq? Axı faktiki olaraq heç nə məlum deyil.
2024-cü il yanvarın 15-də İsveçrənin Davos şəhərində Dünya İqtisadi Forumu işə başladı. Proqram bir çox mühüm mövzuları əhatə edirdi: iqtisadi problemlərdən və süni intellektdən qlobal təhlükəsizlik və iqlim dəyişikliyinə qədər.
Lakin yanvarın 17-də keçirilən “X xəstəliyinə hazırlıq” adlı panel forumda dünya mediasının xüsusi diqqətini çəkdi. Bu görüşdə beynəlxalq səhiyyə təşkilatlarının nümayəndələri ÜST-nin həyəcanverici ifadəsinə görə, “koronavirus pandemiyasından 20 dəfə çox ölümə səbəb ola biləcək” həmin “X” xəstəliyi ilə mübarizəni müzakirə ediblər.
Məntiq haradadır?
Və sonra istər-istəməz özünüzdən soruşursunuz: burada məntiq haradadır? Əgər konkretlik yoxdursa, xəstəliyə səbəb ola biləcək virus bilinmirsə, o zaman bu “koronavirus pandemiyasından 20 dəfə çox ölümə səbəb ola bilər” proqnozu haradan gəlir? Bu çaxnaşma niyə bütün dünyaya yayıldı?
Bu suallar üzərində düşündükdən sonra, bütün bunların çox güman ki, planlaşdırılmış bir proses olduğunu düşünməyə meylli olursan. Və düşünürsən, belə çıxır ki, COVID-19 koronavirus ştammının süni mənşəli olduğunu iddia edənlər haqlı idilər. Virusun bütün dünyaya qəsdən yayıldığını və ya bioloji tədqiqatların aparıldığı gizli laboratoriyalardan təsadüfən sızdığını söyləmək çətindir. Ancaq pandemiyanın kiməsə fayda verməsi və milyonlar qazanmasına kömək etməsi danılmazdır. Və burada bir misal çəkmək istərdim. Daha doğrusu, bəzi məlumatlar.
Sadəcə faktlar
Beləliklə, “Politico”da mövcud olan məlumata görə, pandemiyanın zirvəsində Avropa İttifaqı (Aİ) ölkələri tərəfindən satın alınan ən azı 215 milyon doza COVID-19 peyvəndi atılıb. Bu, vergi ödəyicilərinə 4 milyard avroya başa gəlib, lakin bu rəqəm demək olar ki, minimaldır.
2020-ci ilin sonunda ilk koronavirus peyvəndi təsdiq edildikdən sonra Aİ ölkələri cəmi 1,5 milyard doza (hər sakin üçün üçdən çox) əldə edib. Hesablamalar göstərir ki, Aİ ölkələri hər sakinin orta hesabla 0,7 dozasını çölə atır. Və ən əsası: peyvəndlər HƏLƏ (!) gəlməkdə davam edir, çünki “Pfizer” ilə yenidən işlənmiş müqavilə Avropa ölkələrini ən azı 2027-ci ilə qədər peyvəndlər almağa məcbur edir!
Bütün arifmetika budur. Həm də məşhur ifadəni bir qədər dəyişdirsək: “kimə pandemiya, kimə isə bol qazanc”.
Avtoritetlər qalmayıb
Yəqin ki, indi hardasa, hansısa kabinetlərdə kimsə planlar qurur. Bizim həyatımıza, yaxınlarımızın, əzizlərimizin həyatına təsir edəcək planlar. Bir şey etmək olarmı? “X” xəstəliyinin yaratdığı və “koronavirus pandemiyasından 20 dəfə çox ölümə səbəb ola biləcək” başqa bir pandemiyanın qarşısını almaq mümkündürmü? Bizi nə gözləyir?
İndi çətin ki, kimsə bu suala dəqiq cavab verə bilsin. Ancaq bir şey dəqiqdir: dünyaya inam hər gün azalır. Düzünü desəm, bu gün dünyada praktiki olaraq heç bir avtoritet qalmayıb. Hətta ən yaxşı niyyətlər də şübhə və qeyri-müəyyənliklə qarşılanır. Bax, bizim taleyimiz belədir. Hələ ortaya çıxmamış xəstəlikdən və heç kimə məlum olmayan virusdan planet əhalisinin kütləvi şəkildə öləcəyini proqnozlaşdıranda, başqa heç nə gözləmək olmaz...
ayna.az
