Çin bu ölkələri sürətlə “işğal” edir – Azərbaycana təhlükə yaranıb?
Azərbaycanın BRİKS-ə üzv olmaq üçün rəsmi müraciət etməsi həm də Pekin-Bakı münasibətlərinin növbəti mərhələsi kimi dəyərləndirilir. Ümumiyyətlə, Çin-Azərbaycan əməkdaşlığı sürətlə irəliləyir. Azərbaycanın Çinlə yaxınlığı Pekinin bu regionda nüfuzunu, təsir gücünü artıra bilər. Paraleldə Azərbaycana Çin sərmayəsi gəlir.
Amma ortaya bəzi narahatlıqlar və suallar çıxır. Onlardan birincisi belədir: Çin əməkdaşlıq etdiyi ölkələri, xüsusilə də kiçik ölkələri özündən asılı vəziyyətə salır.
Digər tərəfdən, Çin böyük bazar, yeni dünyanın açar ölkəsi olsa da, Qərblə, ABŞ-la ciddi rəqabətdə, qarşıdurmadadır.
Onunla yaxınlaşmaq iqtisadi, loqistik baxımdan sərfəlidir. Bəs Qərbin buna təpkisi necə olacaq? Azərbaycanın Rusiya və Çinlə yaxınlığı ABŞ-da hansı reaksiyaları yarada bilər?
Mövzu ilə bağlı Globalinfo.az-a danışan politoloq Elxan Şahinoğlu deyib ki, Azərbaycan Çinlə iqtisadi əlaqələri inkişaf etdirməyə çalışır:
“Pekin də bunda maraqlıdır. Ümumiyyətlə, Pekinin son illərdə Cənubi Qafqaza marağı artıb. Çin Gürcüstanda bir neçə dəniz limanını icarəyə götürüb, bu ölkəyə yatırımlarını artırıb. Gürcüstan hökuməti bu əməkdaşlıqdan məmnun qalsa da, gürcü ekspertlərin bir qismi və Qərb ölkələri bundan narahatdırlar.
Elxan Şahinoğlu
Çünki Pekin hansısa ölkəyə iqtisadi yatırımlarını artırdıqda və həmin ölkə ilə birgə layihələr reallaşdırdıqda siyasi alətlərini işə salır. Misal üçün, Çinin Mərkəzi Asiya ölkələrində böyük yatırımları var. Qırğızıstan və Tacikistan daha çox Çin yatırımını cəlb edib. Pekin bunun qarşılığında Bişkəkin və Düşənbənin xarici və təhlükəsizlik siyasətində Çinin maraqlarının nəzərə alınmasını istəyir. Çin Tacikistanda hətta hərbi baza formalaşdırmağa başlayıb. Bəzi ölkələr Çinin borcunu qaytara bilmədikdə Pekinin həmin ölkəyə qarşı siyasi təzyiqi daha da artır”.
Politoloqun sözlərinə görə, Çin son illərdə hərbi gücünü artırıb, müxtəlif ölkələrdə hərbi bazalar yaratmağa çalışır:
“Bundan başqa Çin kibermüstəvidə də fəallığını xeyli artırıb. Qərb ölkələri tez-tez Çinin haker hücumundan şikayətlənir. Bəzi hallarda Çin peşəkar hakerlərin imkanlarından istifadə edərək müxtəlif dövlətlərin sirlərini də ələ keçirməyə çalışır. “Nikkei Asia”nın hazırladığı hesabata görə, Çin hökuməti 2021-ci ildən başlayaraq kibermüstəvidə yeni layihələr reallaşdırmaq tapşırığını verib. Çin son illərdə qlobal miqyasda əldə etdiyi texnoloji üstünlüklər sayəsində müxtəlif bölgələrdə ambisiyalarını artırıb. Pekinin əsas məqsədi qlobal miqyasda üstünlüyü ələ almaqdır. Pekin ambisiyalarını genişləndirməklə yanaşı daxili iqtisadi problemlərin həlli ilə də məşğul olmaq məcburiyyətindədir. Çinin əmlak bazarı ən ağır günlərini yaşayır. Çin hökuməti daşınmaz əmlak bazarını böhrandan çıxarmaq üçün maliyyə imkanlarını araşdırır. Xarici yatırımların Çin bazarını tərk etməyə başlaması da Pekinə əlavə problemlər yaradıb. “Nikkei Asia”nın son hesabatına görə, bu ilin yanvar-iyun ayları arasında Çinin əmlak bazarına yatırımların həcmi ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 13 faiz azalıb. Bu vəziyyəti ABŞ-ın Çinə qarşı iqtisadi sanksiyaları və Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə izah edənlər var. Onların fikrincə, Pekinin Kremllə strateji tərəfdaşlığını güclədirməsi Çin iqtisadiyyatına mənfi təsir edib. Rəsmi Bakı Çin məhsullarının Azərbaycan üzərindən dünya bazarlarına daşınmasında maraqlıdır. Ancaq Azərbaycanın Çinin milyardlarla dollar yatırımına ehtiyacı yoxdur. Çünki milyardların arxasında siyasi tələblər dayana bilər. Azərbaycan isə xarici və təhlükəsizlik siyasətində balansa üstünlük verir”.
