Müalicə olunmadıqda diabetə çevrilən insulin müqaviməti və onun səbəbləri nədir...
“Az yediyimə baxmayaraq, daim kökəlmişəm”, “Ac olmağa dözə bilmirəm” və ya “Yeməkdən sonra yuxum gəlir”... Ətrafımızda tez-tez eşitdiyimiz bu şikayətlərin səbəbi insulin müqaviməti ola bilər.
Bizimyol.info xəbər verir ki, insulin müqaviməti həm Türkiyədə, həm də dünyada ümumi sağlamlıq problemidir. Dəyişən həyat tərzi, hərəkətsizlik və yanlış qidalanma vərdişləri səbəbindən günü-gündən artır. Müalicə olunmadıqda, bir çox xəstəliklərə, xüsusilə də şəkərli diabetə çevrilə bilir. Ancaq həyat tərzində bir neçə kiçik dəyişikliklə insulin müqavimətinin qarşısını almaq mümkündür.
- Bəs çox yayılmış olan insulin müqaviməti nə deməkdir?
- Səbəbləri nədir və ən əsası hansı sağlamlıq problemlərinə səbəb olur?
Piylənmə, oturaq həyat və pis qidalanma insulin müqavimətinin əsas səbəbləridir. Çəkidən asılı olmayaraq, gündəlik fəaliyyətin azalması, karbohidratla zəngin qidalanma, yaşlı yaş, siqaret, bəzi dərmanlar (steroidlər, antipsikotiklər) və hormonal pozğunluqlar (Kuşinq xəstəliyi, akromeqaliya kimi) insulin müqavimətinə səbəb ola bilər.
Prof. Dr. Dilek Yavuz bununla bağlı 7 amil göstərib:
1. İnsulin müqaviməti nədir?
Qlükoza və ya ümumi bilindiyi kimi şəkər hüceyrələrin əsas qida mənbəyidir. İnsulin qlükoza hüceyrəyə daxil olmaq və ondan istifadə etmək üçün açar rolunu oynayır. İnsulinin toxuma səviyyəsində təsirinin azalması və qlükozadan lazımi şəkildə istifadə edə bilməməsi insulin müqaviməti dediyimiz bu vəziyyətə səbəb olur.
2. İnsulin müqavimətinin səbəbləri hansılardır?
Bədən kütləsi indeksi (BKI) 27-dən çox olan insanlarda insulin müqaviməti qaçılmaz bir nəticədir. Piylənmə, oturaq həyat və pis qidalanma insulin müqavimətinin əsas səbəbləridir.
Çəkidən asılı olmayaraq, gündəlik fəaliyyətin azalması, karbohidratla zəngin qidalanma, yaş, siqaret, bəzi dərmanlar (steroidlər, antipsikotiklər) və hormonal pozğunluqlar (Kuşinq xəstəliyi, akromeqaliya kimi) insulin müqavimətinə səbəb ola bilər. Bundan əlavə, insulin müqavimətinin də genetik fonu var.
3. İnsulin müqaviməti nəyə səbəb olur?
İnsulin müqaviməti olan insanda bəzi xəstəliklərin baş vermə tezliyi və inkişafı artır. Hətta insan ömrünü qısaldan və tükəndirən xroniki xəstəliklərə səbəb ola bilər. "Tip 2" diabet, hipertoniya, yüksək xolesterol, ateroskleroza bağlı ürək xəstəlikləri, yuxu apnesi, Alzheimer xəstəliyi və yağlı qaraciyər xəstəlikləri insulin müqaviməti olan insanlarda tez-tez görülə bilər.
4. Hansı əlamətlər insulin müqavimətini göstərir?
İnsulin müqaviməti adətən heç bir açıq əlamət və ya simptom göstərmir. Ancaq varlığını qan şəkərinin artması, xolesterolun artması və qan təzyiqinin artması kimi tətiklədiyi xəstəliklərlə göstərir. Bunları müayinə və laboratoriya nəticələri ilə də aşkar etmək olar.
Gündəlik aktivliyi artırmaq lazımdır. Gündə ən az 5 min, mümkünsə 10 min addım atmaq və ya həftədə ən az 150 dəqiqə piyada getmək tövsiyə olunur. Balanslı və sağlam kilo itkisi də vacibdir.
5. Hansı hallarda insulin müqavimətinin olması nəzərə alınmalıdır?
İnsulin müqavimətini göstərə biləcək ən əhəmiyyətli tapıntı bel ətrafının artmasıdır. Qadınlarda bel ətrafının 88 sm, kişilərdə isə 102 sm və ya daha çox olması insulin müqavimətinin əlamətidir.
Dəridə (boyun və ya qıvrımlarda) tünd qəhvəyi ləkələr, qan təzyiqinin 130/80 mmHg və yuxarı göstəriciləri, aclıq zamanı qan şəkərinin səviyyəsi 100 mq/dl-dən yuxarı, trigliseridlərin səviyyəsi 150 mq/dl-dən yuxarı, xoşxassəli xolesterinin aşağı səviyyəsi, qadınlarda yumurtalıq və polikistik xəstəliyi də ağla insulin müqavimətini gətirir.
6. İnsulin müqaviməti necə müalicə olunur?
Müalicənin ən vacib forması bədən çəkisinin normallaşdırılması və həyat tərzinin dəyişməsidir. O qədər ki, bu dəyişikliklərlə insulin müqavimətini azaltmaqla "Tip 2" diabetin inkişafının qarşısını almaq olar. Həkimlər tərəfindən uyğun görüldüyü kimi insulin müqaviməti ilə bağlı xəstəliklərin müalicəsində dərmanlardan istifadə etmək də lazım ola bilər.
7. İnsulin müqavimətini qırmaq üçün gündəlik həyatda hansı üsula riayət edilməlidir?
Gündəlik aktivliyi artırmaq lazımdır. Gündə ən az 5 min, mümkünsə 10 min addım atmaq və ya həftədə ən az 150 dəqiqə piyada getmək tövsiyə olunur. Balanslı və sağlam kilo itkisi də vacibdir.
Piylənmə olanlar üçün əsas məqamlar gündə 500 kalori məhdudlaşdırmaq, karbohidratların miqdarını azaltmaq, lifli qida istehlakını artırmaq və şəkərli və qazlı içkiləri azaltmaqdır.
