"DÖNÜŞÜM" - Poema

"DÖNÜŞÜM..." -Poema-

Franz Kafka'nın "Dönüşüm" əsərinə poetik cavab

Franz Kafka’nın “Dönüşüm” adlı əsəri təkcə Gregor Samsa’nın böcəyə çevrilməsi haqqında deyil. Bu, eyni zamanda bir ailənin dörd fərqli üzvünün – oğul, bacı, ata və ananın – öz içlərindəki dəyişimi, çözülməsi və susqun fəlakəti ilə bağlıdır.

Bu poetik əsərdə görünməyən, lakin duyulan dərin daxili monoloqları səsləndirir. Hər bir səs – fərqli bir dönüşümün şahididir. Gregor-un fiziki qayıdışı ailənin psixoloji, sosial və mənəvi transformasiyasını da vurğulayır.

“DÖNÜŞÜM" poeması – ailənin içindəki sükutu parçalamaq, susmuş sevgini, utanmış qorxunu və əzab içində gizlənmiş insaniyyət səsini ortaya çıxarmaq üçün yazıldı.

  I FƏSİL

“Mən Böcək oldum, Azad oldum”

(Gregor-un daxili monoloqu)

Bir səhər...
Gözlərimi açdım,
və nə görsəm yaxşı?
Sən demə gözlərim artıq mənə aid deyildi...
Tavan — yaxın idi,
ayaqlarım — yox idi,
və dünya artıq təpəaşağı görünürdü.

“Böcək olmuşam” — dedilər,
amma mən ilk dəfə nəfəs aldım.
İlk dəfə oyanmaqla ölmək eyni vaxtda baş verdi.
Əti, sümüyü yox,
özümü itirdim.
İtkidə özümü tapdım...

Bu otaqda —
dənizin dibi kimi sakitlik var.
Qapılar bağlıdır,
amma mən,
mən artıq heç yerə getmək istəmirəm.

Çünki əvvəl –
hər səhər saat 5-də qalxan bir kölə idim.
İşə gedən, geri dönməyən.
Bilet satan, ruhunu itirən.
Sən demə… zincirlərimi özüm daşıyırmışam.

İndi isə:
Divara dırmanmaq azadlıqdır.
Tavan mənim göyüm,
pəncərəmin şüşəsi — sonsuzluq.
Heç kim məni izləmir.
Heç kim məndən bir şey gözləmir.

Anam məndən qorxur…
Atam məni itələyir…
Bacım yemək gətirir,
amma gözlərində şəfqət yox, vəzifə var.

Məni sevirdilər?
Yox…
İşlədiyim üçün məni qəbul edirdilər.
Pul gətirənə qədər mən "oğul" idim.
İndi isə —
divarın küncündə qıvrılmış bir "xəta".

Amma bilirsənmi?
Mən böcək olmaqla azad oldum.
Bütün "gərək"ləri,
"vacib"ləri,
"uyğun ol" dediklərini yerə tökdüm.
Heç nəyə lazım olmadığım yerdə
ilk dəfə yalnız özüm üçün yaşayıram.

Qarnımda tikanlar,
sürünən ayaqlar,
amma içimdə uçan bir həqiqət var:
İnsan olmaq, yalnız görünüşlə olmur.
Azadlıq — qəbuledilməz olanda da yaşanır.

Özümə çevrildim,
çirkin, qəribə, başadüşülməz.
Amma mən artıq kiminsə “işçisi”,
“oğlu”, “tək ümidi” deyiləm.
Sadəcə – özüməm.

   Son misra:

Mən böcək olmadım…
Sadəcə görünənə çevrildim.
İçimdəki azadlıq
çirkin də olsa, mənə məxsusdur.

"Qardaşım, səni itirdiyim gün..."

(Grete'nin iç dünyasında qırılan qardaşlıq haqqında)

Bir səhər —
qapının arxasında
sən yox idin.
Bədənini gördüm…
amma səni görə bilmədim.

Qışqırmaq istədim,
amma səsim içimə düyünləndi.
Səni qorumaq istədim,
amma qorxum boyumu ötdü.
Bacardığım yalnız —
gündə bir boşqab yemək idi…
və bir parça səssizliyin yanında susmaq.

Əvvəlcə deyirdim:
“Bu, bir xəstəlikdir,
keçəcək…”
Sonra günlər keçdi,
və mənə başqa bir həqiqət öyrədildi:

– Qardaşım artıq faydasızdır.
– O yalnız yükdür.

Bu sözləri mən demədim…
amma hər gün bu cümlələr
evin divarlarında pıçıldanırdı.
Anamın baxışlarında,
atamın nəfəsində,
və ən çox —
öz içimdəki qorxuda.

Başa düşürsənmi, Gregor?
Səni sevməmiş deyiləm…
Sən mənim qardaşımdın,
musiqimin səbəbi,
mənə qıymadığın çörək parçası.

Amma sən dəyişdin.
Sən artıq təkcə “qardaş” deyildin.
Sən —
mənim vicdanımla
hər səhər savaşdığım
gözəgörünməz bir aynaya çevrildin.

Otağına girəndə
öz qorxaqlığımı görürdüm.
Səni tək buraxanda
öz xainliyimi eşidirdim.
Yemək gətirəndə
əlim titrəyirdi —
çünki bilirdim:
bir gün gətirməyəcəyəm…

Buna “dönüşüm” deyirlər, Gregor.
Sən böcəyə çevrildin…
amma mən
insanlığımı itirdim.

Son dəfə səni gördüm —
qıvrılmışdın,
kölgə kimi…
və mən — baxmadım.
Bağışla.

Məni bacılıqdan çıxaran,
səni qardaşlıqdan kənarlaşdıran
tək şey
sistem deyildi.
Qorxu idi.
Yük hissi idi.
Çarəsizlik idi.
İnsanlığımın azaldığı yerdə
gözümdə sən böyüyürdün…

İndi səssizlik var.
Sənin otağın bomboş…
və mən hər səhər
o boş otağa bir anlıq baxıram.
Baxıb baxmamaq arasında,
səni görmək və görməmək arasında…
qardaşlıqla xəcalət arasında qalaraq…

Son misra:

Sənin böcək bədənindən deyil,
öz içimdəki hissizliyimdən iyrəndim.

İndi sənin yoxluğunla
mən yaşamağa davam edirəm.
Amma hər addımda
bir parçam səni izləyir…

(Ata obrazının daxili monoloqu)

Mən onu sevirdim…
amma heç vaxt demədim.
Çünki bu evdə
sözlərdən çox dözüm öyrədilmişdi.

O, işləyirdi.
Sükutla, şikayətsiz.
Və mən — fəxr edirdim.
Amma fəxr etdiyimi belə
deməyə utanırdım.

Bir səhər
o dəyişdi.
Bədən deyil —
mənim üçün funksiya dəyişdi.

O artıq maaş gətirmirdi.
O artıq güvən deyildi,
əksinə:
evdəki narahatlığın səsi,
çürüyən bir gündəlik plan,
qapalı qapının arxasında
nəfəsi daralan bir “nə etməliyəm?” sualı…

Mən atayam,
amma hər şeydən əvvəl sistemin əsgəriyəm.
Nizam varsa yaşamaq var,
nizam pozularsa —
sevgi də unudular.

Onun halına baxanda
xatırladım:
mən də bir zamanlar
ümidlə baxırdım göyə…
Sonra həyat —
ümidləri faturaya çevirdi.

Mən oğlumu döydüm.
Gözlərimlə,
susqunluğumla,
bir dəfə piroqla itələdim,
bir dəfə isə heç bir şey deməyərək öldürdüm.

İndi evdə sükut var.
Bacısı işdə,
anası dualarda,
mən isə səssiz bir qəbirin başında —
adını çəkmədiyim bir kədər içində.

Mən onu dəfn etmədim.
Çünki heç vaxt qəbul etmədim ki,
o ölə bilər.

Ölən — sistemdən çıxan idi.
Və sistemə qarşı çıxanı
mən —
ata yox,
bir gözətçi kimi
susturdum.

Son misra:

“O böcək idi,” dedim…
Amma indi bilirəm:
O mənim danışmadığım gəncliyim idi.

(Ana obrazının poetik monoloqu)

Mən səni doğanda —
yataqda bir zəfər hiss etmişdim.
Kiçik əllərin,
qorxaq nəfəsin…
Mənim içimin səsi idin.

Uşaq idin —
gecələr yuxusuz qalardım.
İlk qızdırmanda əllərim əsərdi.
İndi isə sən
bir küncdə qıvrılarkən
mən heç nə edə bilmirəm.
Və əllərim əsə bilmir...

Sənə baxmaq çətindir, Gregor.
Çünki
gözlərində o uşağı tapa bilmirəm.
Bədəni dəyişdi,
amma mənim içimdə sən hələ də uşaqsan.

Atan səni danlayanda
sənin üçün gizlicə ağladım.
Qardaşın sənə yemək qoymayanda
gecə yarısı qapına yaxınlaşdım…
Amma qapını açmadım.
Çünki qorxdum – sənin halından, öz acizliyimdən.

Mən ana oldum…
amma evi sakit saxlamaq üçün
bəzən səssiz qalmağı seçdim.
Ən böyük səhvim —
səni müdafiə etməyən
dua dolu susqunluğum oldu.

Yadındadır?
Balaca ikən
əllərimi buraxmadan pilləkən çıxardın.
İndi isə —
özün pilləkən olubsan,
hamı sənin üzərində qalxır…

Oğlum…
Onlar sənə “böcək” dedilər,
mən isə “Gregorcığım” deyə bilmədim.
Sənin adını
sadəcə içimdə pıçıldadım.
Çünki bu evdə
sənin adın çöküşü xatırladırdı.
Həqiqəti.
Acizliyi.
İnsanlığı.

Sən mənim ürəyimsən,
amma sənə yaxınlaşmaq
ürəyimə ağır gəlir.

İndi yoxsan.
Otağın açıqdır,
amma çox sakit.
Mən içimdə səni axtarıram —
və bilirəm:
ən çox səni qorumağa çalışan mən olmalı idim.
Amma qorxularım,
səni məndən daha uzaq etdi…

Son misra:

Sən böcək olmadın, oğlum…
Sadəcə mən — sənə baxmağa cəsarət edə bilmədim.

Sükutun içində qalanlar

Dönüşüm fiziki deyil yalnız — hər bir susqunluq, baxış, uzaqlaşma içimizdə min cür hal alır. Bu kitab bir çağırışdır:
Hər birimiz bir evin içində dönüşürük…
…amma kim ilk danışacaq?