Türkiyəli jurnalist İsa Həbibbəylinin akademik səhvini tutdu: “Adam sutkanın (24 saatın) 36 saatını inzibati işə sərf edir”
Azərbaycan əsilli türkiyəli jurnalist Mayıs Əlizadə redaksiyamıza maraqlı məqalə göndərib. Məqalədə əslən Naxçıvandan olan Türkiyə rəssamı İbrahim Safi barədə mühüm məlumatlar verən jurnalist rəssamın əsərləri barədə kitab qələmə almış Naxçıvan Rəssamlar İttifaqının sədri Ülviyyə Həmzəyeva və bu kitaba ön söz yazan Azərbaycan Elmlər Akademiyasının prezidenti İsa Həbibbəyli haqqında bəzi maraqlı fikirlərini də dilə gətirib. Mayıs Əlizadənin bildirdiyinə görə, “baş akademik” İsa Həbibbəyli ön sözündə Ülviyyə Həmzəyevanın bu kitabını Azərbaycanda İbrahim Safi yaradıcılığını incələyən ilk əsər adlandırıb. Halbuki ondan əvvəl müstəqil araşdırmaçı Jalə Cəfərova rəssamın əsərlərini incələmiş, hətta bunun üçün Yunanıstandan tutmuş Avropanın müxtəlif ölkələrinə qədər səfər etmişdir. Bundan əlavə, İbrahim Safi barədə çoxsaylı yazılar, TV proqramları və s. incələmələr var ki, bunların ən azı yarısı Azərbaycan Türkçəsindədir.
Jurnalist “baş akademik”in bu səhvini eyni anda 3 kresloda oturması ilə izah edir və bildirir ki, həm deputat, həm AMEA-nın prezidenti, həm də akademiyaya bağlı Ədəbiyyat İnstitutunun rəhbəri olan bu adam hər sahəyə gündə 12 saat vaxt sərf etdiyindən, təbii ki, İbrahim Safi barədə araşdırmaları gözdən keçirə bilməzdi. Odur ki, bu akademik yanlışın səbəbini kitaba ön sözü İsa Həbibbəyliyə yazdıran Ülviyyə Həmzəyevada görən Mayıs Əlizadə bildirir: “Məsələyə Hörmətli akademik İsa Həbibbəyli baxımından yanaşsaq, burada onun heç bir günahının olmadığını görə bilərik. Çünki o, 2017-ci ildə Pekində yazdığı şeirində Azərbaycanı “neft anbarı” kimi görürdü. Onun üçün Türkiyədə yazılan yazılar, televiziya və radio proqramları önəmli deyil (bu verilişlərin heç olmasa yarısı Azərbaycan türkcəsindədir). Bu baxımdan, onun Jalə Cəfərova tərəfindən böyük özveri ilə yazılmış “Rəngləri danışdıran adam” kitabını görməməsi də təbii sayılmalıdır”.
Mayıs Əlizadənin fikrincə, bu akademik səhvin ən böyük məsuliyyəti Ülviyyə Həmzəyevadadır ki, kitabına ön sözü hansısa sənət tarixçinə deyil, günün (yəni 24 saatının) 36 saatını inzibati işə həsr edən bir şəxsə yazdırmışdır. Jurnalist Ülviyyə Həmzəyevanın bu əməlini “məncillik” (özündənmüştəbehlik) kimi qiymətləndirir və məncilliyin sonunun adətən komediya ilə nəticələndiyini xatırladır.
Mayıs Əlizadənin Türk ləhcəsində qələmə aldığı bu maraqlı məqaləsini olduğu kimi Ovqat.com oxucularına təqdim edirik:
Sanatçının üzerinden bencillik taslamanın sonu komedi olur
Mayis Alizade
Türk resmine getirdiği bir dizi yenilik ve `renk` kavramını çeşitlendirmesiyle sanatın geri dönülemez ebediyet kapısının girişine “Burada Kilroy olmuştur” diye kendi parmak izlerini bırakan İbrahim Safi`nin keşmekeşlerle dolu hayatını ve sanat serüvenini yansıtan ilk kitap 1990 yılında İstanbul`da Roche Mustahzarları`nın katkısıyla basılmıştır. İkinci kitap Azerbaycan`ın İstanbul Başkonsolosu Masim Hacıyev`in girişimleri ve desteğiyle Nisan 2019`da Kırmızı Kedi Yayınlarından çıkmış, bununla yetinmeyen Başkonsolos Hacıyev kitabın ışık yüzü görmesinden birkaç gün sonra İbrahim Safi`nin uzun yıllar yaşadığı İstiklal Caddesi Postacılar Sokağı girişine Hatıra Levhası asılmasını sağlamıştır.
1898 yılı Nahçıvan doğumlu ünlü Türk ressam İbrahim Safi`nin sanatçı olarak Azerbaycan`da çok geç tanınması doğaldır. Çünkü İbrahim Safi Azerbaycan`ın değil, Türkiye`nin ressamıdır. Nahçıvan doğumlu olması bu gerçeği asla değiştirmiyor. 1918 yılında Osmanlı İmparatorluğu`nun başkenti İstanbul`a gelerek burada İbrahim Çallı`dan Namık İsmail`e kadar o zamanın önemli fırça ustalarının atölyelerinde çalışması sayesinde kendini geliştiren Safi 1930`ların başlarından itibaren Türkiye`nin sanat çevrelerince tanınmaya başlamıştır. Hayata gözünü yumduğu 5 Mayıs 1983 yılında 100. kişisel sergisi devam ediyordu ve İbrahim Safi o zaman “Türk resim sanatına rengi getirmiş bir usta sanatçı” olarak tabloları içerde ve dışarda büyük rağbet gören birkaç ressamdan biriydi.
İbrahim Safi`yle ilgili yazılar yazmaya, radyo programları hazırlamaya ve TV`lerde kendisiyle ilgili konuşmaya başlamamın üzerinden neredeyse çeyrek asır geçti. Sağlığında en yakın arkadaşlarından biri olmuş üç yüz elli eserinin sahibi doktor Enver Tali`yi görme fırsatı bulamazken özellikle vefatından sonra tablolarını müzayedelerden satan Duran Tantekin ile defalarca sohbet etmişliğim var. Yine sağlığında umumi katibi olmuş Naci Terzi 2004-2015 yılları arasında adeta her hafta Beyoğlu`ndaki ofisime uğrarken mutlaka Safi üzerine konuşmuşluğumuz olmuş ve hepsini yazmışım. Şair, ressam ve hukuk adamı Habip Gerez ile onun evinin, benim ofisimin çok yakın olmasından dolayı sık sık buluşmuşuz. Bana verdiği son röportajda rahmetli Habip Ağabey “Safi son nefesini verir vermez Yunanlı hanımı Zahora beni arayarak imzasız büyük tablolarına imza atmamı istedi” demişti. Naci Terzi Ağabey, Zahora`nın o tabloları Yunanistan`a götürmesini hep içi yanarak anlatmıştır (radyo röportajlarımın ses kayıtları duruyor).
Azerbaycanlı araştırmacı Jale Caferova birkaç sene önce sosyal medya üzerinden benimle temas kurarak İbrahim Safi`yle ilgili kitap yazdığını ifade ettikten sonra Türkiye`de temas kurabileceği kişiler konusunda bilgi istedi. Ben ilk sırada Naci Terzi ve Habip Gerez`i tavsiye ettim. Ki Türkiye`ye gelip gerek Terzi ve gerekse Gerez ile görüşmelerinden sonra benimle de biraraya gelme isteğine rağmen rahatsızlığımdan dolayı olumlu yanıt verememiştim. Jale Caferova 2021 yılında Bakü`de “Rengleri danışdıran adam” kitabını yayımladıktan sonra Türkiye`ye gelerek tanıtımını yapmıştı, bundan da haberdar olmama rağmen yine biraraya gelme fırsatımız olmamıştı ve bugüne kadar olmamıştır. Ağustos 2023`te Sayın Jaferova beni arayarak İbrahim Safi`nin doğduğu yer olan Nahçıvan`da hem ustanın 125. doğum yılını kutlayacaklarını, hem de Bakü`de çıkmış kitabının tanıtımını yapacaklarını söyledi ve etkinliğe katılmam ricasında bulundu. Ben kendisine teşekkür edip katılamaycağımı ifade ettikten sonra Azerbaycan`ın İstanbul`daki eski Başkonsolosu Sayın Masim Hacıyev`i davet etmesini istedim. Galiba Masim Hacıyev`in de etkinliğe katılma fırsatı olmamıştı. İbrahim Safi konusunda incelemelerini sürdüren Jale Hanımın daha sonra başta Yunanistan olmak üzere farklı Avrupa ülkelerine gittiğini sosyal medya paylaşımlarından öğrendim. Nahçıvan`daki etkinlikler Türkiye`nin “Yeniçağ” gazetesinin 13 Ağustos 2023 tarihli sayısında geniş şekilde ışıklandırıldıktan sonra 19 Ağustos`ta İbrahim Safi`yle ilgili Jale Caferova ile kapsamlı bir röportaj gerçekleştirdim. Birkaç ay önce İstanbul`da olduğunu yazan Jale Hanım ile biraraya gelme fırsatını yine bulamadım. Kitabını kıymetli ressam ağabeyim Timir Taştekin aracılığıyla bana göndermesinden dolayı kendisine teşekkür borcumdan çıkıyorum.
Birkaç gün önce Bakü`den gelen bir haber beni asla şaşırtmadı. Haberde Nahçıvan Ressamlar Birliği Başkanı Ulviye Hamzayeva`nın, “İbrahim Safi: Ressam-İmpresyonist” isimli kitabının çıktığı belirtiliyordu, takdirle karşıladım. Ord.Prof.Dr. İsa Habibbeyli kitaba yazdığı ön sözde “Bu, deha ressamla ilgili onun öz vatanında yazılmış ilk kitap olarak da mühim öneme sahiptir” diye bir görüş bilgi paylaşmıştır. Buna da şaşırmadım; hayır, şaşırmamamın ilk nedeni Ord.Prof.Dr. Habibbeyli`nin, İbrahim Safi`yle ilgili neşirlerden haberdar olmaması değildir. Zaten Milletvekilliği, Bilimler Akademisi Başkanlığı ve Bilimler Akademisi`ne bağlı Edebiyat Araştırmaları Enstitüsü Müdürlüğü gibi her biri günde en az 12 saat çalışmayı talep eden üç koltuğu işgal etmiş bir insanın, Ulviyye Hamzayeva`nın kitabının “Deha ressamla ilgili onun öz vatanında yazılmış ilk kitap” olmadığını bilmesi şaşırtıcı olacaktı. İşin şaşırtıcı yanı Türk resim sanatının büyük ustalarından biri İbrahim Safi üzerinde `Onun öz vatanında ilk kitabı yazdığını” iddia eden Ulviye Hamzayeva`nın bu kitabın ön sözünü, fark etmez, Türkiye`den veya Azerbaycan`dan olsun bir sanat tarihçisine değil de her biri günde en az 12 saat çalışmayı isteyen üç koltuğu işgal etmiş Ord.Prof.Dr. İsa Habibbeyli`ye yazdırmış olmasıdır.
Sayın Prd.Prof.Dr.Habibbeyli`nin bakımından yanaşırsanız burada hiçbir kabahat görülmemesi gerekir. Zira kendisi 2017 yılında Pekin`de kaleme aldığı bir şiirde Azerbaycan`ı “Petrol deposu” olarak görmüştü. Onun için Türkiye`de yazılmış yazılar, TV ve radyo progamları önemli değil, (bu yayınların en az yarısı Azerbaycan Türkçesindedir) Jale Jaferova`nın büyük özveriyle kaleme aldığı “Renkleri danışdıran adam” kitabını görmemesini doğal karşılamak gerekir.
Bir insanın yaratıcılığının değerlendirilmesi, ismi üzerindedir, onun yarattığı yerle ilintili olmalı, bunun alternatifi yoktur, olamaz. İbrahim Safi Türkiye`nin ressamıdır, Türk resim sanatının gelişmesinde müstesna hizmetleri olmuştur.
“Öz vatanına” gelince: Rahmetli Naci Terzi Ağabeyime birkaç kez “İbrahim Safi doğup büyüdüğü toprağın özlemini çekiyor muydu, bu konuda söylediği birşeyler olmuş muydu?” diye sorduğumda “Kanı-canıyla Türkiye`ye bağlıydı. Çünkü burada sanatçı olmuştu, kendisini bu ülkenin sanatından farklı bir yerlere ait etmesi eşyanın tabiatına aykırı olurdu” diye cevap almıştım.
İbrahim Safi`yle ilgili bu kısa notları kaleme alırken akrabası, uzun süre baba-oğul ilişkisi içinde olduğumuz Prof.Dr. Nuri Muğan`a (Nuri ağabeyin Nahçıvan doğumlu babası da hem hukukçu ve hem de ressam olmuştu) Allah`tan rahmet dilerken Kerim Mehmetzade Emmimi saygıyla selamlıyorum. Kerim Emmi`nin dedesinden kalma çok değerli bir tablo (Rus ressamın çizdiği) tamir için İbrahim Safi`ye verilmiş ancak geri gelmemiştir.
Eşi Zahora`nın Atina`ya götürdüğü tabloların arasında olabilir miydi?
Haydi, Ulviye Hamzayeva araştırsın bakalım.
Kerim Mehmetzade Emmim, Bağımsız Azerbaycan Devleti`nin ilk hükümetinin Başbakanı Fethali Han Hoyski`nin Ağabeyi Hüseyin Kulu Han`ın kız torunudur.
İnternet ve Google ortamında bilgilere bu kadar kolay ulaşmak varken insanın kendini bencillik havalarına kaptırması çoğu zaman komediyle sonuçlanıyor.
Bunu idrak etmek asla zor değildir ve bunu idrak edenler zaten hep dikkatli davranırlar”.
 36 saatını inzibati işə sərf edir”){kind=link}