Etiraz aksiyaları İran elitasını parçalayıb? - “Nezavisimaya qazeta”
İran siyasi isteblişmentinin bir hissəsi sentyabrın ortalarından bəri davam edən hökumət əleyhinə aksiyalara yanaşmaları yumşaltmağa çalışır. Ciddi hicab qaydalarına qarşı hazırkı etirazların böyük potensialı Məclisin (parlamentin) keçmiş sədri Əli Laricanini rəsmi xətdən uzaqlaşan bəyanatla çıxış etməyə vadar edib. Eks-parlamentarinin nümayişçilərə güc tətbiqinin mənasız olması ilə bağlı dediklərini Qərb nəşrləri İran elitasının qütbləşməsinin simptomu kimi şərh edirlər.
Bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.
Rus nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
Laricaninin açıqlamalarını İranın "Ettelaat" qəzeti yayıb. Siyasətçi hüquq-mühafizə orqanlarının və yüksək rütbəli rəhbərliyin birbaşa tənqidindən yayınaraq, zorakılığın “hicab məsələsinə diqqət yetirməyin yanlış yolu” olduğuna inandığını bildirib. Etirazlara münasibət bildirən Laricani deyib: "Bir fenomen geniş miqyas aldıqda, şiddətli reaksiya müalicə deyil. Cəmiyyətin daha çox tolerantlığa ehtiyacı var”.
İranda hazırkı nümayişlərin başlamasına əsas təkan kürd əsilli Məhsa Əmini adlı qızın ölümü olub. 22 yaşlı iranlı qadın hicabı səhv geyindiyinə görə “əxlaq polisi” tərəfindən saxlanılıb və daha sonra rəsmi versiyaya görə, infarkt səbəbindən dünyasını dəyişib və bu, hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşlarını zorakılıqda ittiham etməyə əsas olub. Nümayişçilər arasında sonrakı itkilər barədə xəbərlər etirazın alovunu artırıb.
Qərb nəşrləri Laricaninin ritorikasının, ifadəsinin incəliyinə baxmayaraq, İranın ali lideri Əli Xamnəinin etirazlarla bağlı dedikləri ilə ziddiyyət təşkil etdiyinə diqqət çəkib. Rəhbər ötən gün deyib: "Bu dağınıq iğtişaşlar İran xalqının böyük və yenilikçi nailiyyətlərinə qarşı düşmənin passiv və yöndəmsiz planıdır".
Ayətullah Xamnəi vurğulayıb ki, “düşmənlərin dərmanı” onlara müqavimət göstərməkdir.
Qiymətləndirmələrin təzadlılığı İran isteblişmenti daxilində çatların meydana çıxmasından danışmağa əsas verir. Britaniyanın “Guradian” qəzeti Laricaninin onilliklər ərzində İranın önəmli simalarından biri olduğuna diqqət çəkərək, siyasətçinin ictimai çıxış etmək qərarına gəldiyini və dövlətin həddindən artıq məcburedici tədbirlərini şübhə altına aldığını vurğulayıb: “Hökumətin sərt xətti universal deyil".
Etirazçılara münasibətin tənqidi qismən hakimiyyət tərəfindən tənzimlənən İran mətbuatına da daxil olur. “Jomhuriy-e Eslami” qəzetindəki bir məqalədə deyilir:
“Dövlət idarəçiliyi səviyyəsində baş verənlər nə güc bölgüsünə, nə də plüralizmə əsaslanır. Son 14 ayda ölkəmizdə qeyri-inklüziv yanaşmaların nəticələrinin şahidi olduq”.
Beynəlxalq müşahidəçilər hesab edirlər ki, İranda hicab azadlığı ilə bağlı tələblərdən kənara çıxan etiraz hərəkatı xüsusilə hüquq-mühafizə orqanlarının fəaliyyəti fonunda genişlənmək perspektivinə malikdir. Lakin bunun daha ciddi qarşıdurmaya və ya vətəndaş müharibəsinə gətirib çıxaracağına dair hələlik əlamətlər yoxdur. Ara-sıra İran hökumət əleyhinə hərəkatlarla üzləşir və sonradan bu hərəkatlar məhv olur.
Qərb paytaxtları İran etirazlarına yanaşmaları inkişaf etdirməyə çalışır. Oktyabrın 17-də Avropa İttifaqının xarici işlər nazirləri, Brüsselin bildirdiyinə görə, hökumət əleyhinə aksiyaların zorakılıqla yatırılmasında iştirak edən İran rəsmilərinə qarşı yeni sanksiyalar qəbul etməlidir. Fransanın xarici işlər naziri Ketrin Kolonnanın sözlərinə görə, Avropa Birliyi təzyiq tədbirlərinin necə olacağı ilə bağlı ilkin razılığa gəlib.
“Məhdudiyyətlərin yuvarlanan tətbiqi, istisnaların zəruriliyi məsələsini gündəmə gətirdi”, - deyə “Washington Post” yazıb və Qərbin İslam Respublikası hakimiyyətinə qarşı sanksiyaları səbəbindən iranlıları təmin edən yerli yüksək texnologiya sektorunun olduğuna diqqət çəkir. Bildirilir ki, internetə daxil olmaq üçün lazım olan xidmət və proqram təminatından əziyyət çəkirlər. İndi etirazçılar Şəbəkənin tıxanmalarından və bağlanmasından yan keçmək üçün geniş alətlərdən məhrumdurlar.
Bir gün əvvəl ABŞ dövlət katibinin müavini Vendi Şerman Amerika texnologiya şirkətlərinin nümayəndələri ilə sanksiyaların tətbiq olunduğu dövlətlərdə məlumatların yayılması məsələləri ilə bağlı məsləhətləşmələr təşkil edib. Mövzulardan biri də İran olub. Dövlət Departamentinin mətbuat xidməti bildirir ki, "iranlıların təhlükəsiz şəbəkə platformaları və xidmətlərinə çıxışının genişləndirilməsini təşviq etməyi" zəruri hesab edir.
Hərbi ekspert Yuri Lyamin “NG” ilə söhbətində qeyd etdiyi kimi, İslam İnqilabından sonrakı onilliklər ərzində İranda əvvəlki etiraz və iğtişaşların nümunələri göstərir ki, elitada etirazları nisbətən mötədil hesab etdikləri halda müxtəlif fikirlər ola bilər.
“Əgər etirazların və iğtişaşların səviyyəsi sistem üçün təhlükə yarada biləcək həddə çatarsa, o zaman elita əksər hallarda bunu birləşdirir və onlar mümkün qədər tez və sərt hərəkət etməyə hazırdırlar”, - deyə NQ həmsöhbəti yekunlaşdırıb. //Reyting.az//
