Bu qədər imkanlar ola-ola Azərbaycanda sənayenin inkişafına nə mane olur? - HƏQİQƏTƏN DƏ...
Öz sənaye istehsalının inkişafı olmadan ölkənin dinamik inkişafı mümkün deyil. İndi istehsal edə biləcəyimiz bir çox şeyi alırıq, halbuki özümüzü təmin etmək və xaricə ixrac etmək imkanlarımız var. Bu yanaşma yeni iş yerləri yaradacaq və iqtisadiyyatın daha böyük artımına töhfə verəcək.
Bu sahədə bəzi irəliləyişlər var, amma onun nəticələri barədə ancaq bir müddətdən sonra danışmaq olar. Beləliklə, ölkədə əczaçılıq müəssisələri, xüsusən də digər ölkələrə ixrac etmək üçün planlaşdırılan məhsullar yaradılır. Gələn ilin may ayında Ağdam rayonunda, “Rail Trans Servis” MMC tərəfindən tikilən avtomatlaşdırma və telemexanika zavodu istifadəyə verilməlidir. Bunun üçün Ağdam Sənaye Parkının ərazisində 0,90 hektar ərazi ayrılıb və müəssisənin inşaat sahəsi 2738,9 kvadratmetrdir. 45 nəfərin işləyəcəyi bir müəssisədə, dəmir yolu siqnal sahəsi üçün avadanlıq istehsal edəcəklər.
İnvestorlar Ağdam Sənaye Parkında 175 milyon manatdan çox sərmayə qoymaq və 1600-dən çox daimi iş yeri yaratmaq niyyətindədirlər. Hal-hazırda 10-dan çox müəssisə tikinti və quraşdırma işləri aparır, qalan hissəsi dizayn və topoqrafik işi həyata keçirir.
Ancaq bu günə qədər bir çox rayonlarda praktik olaraq heç bir istehsal yoxdur və olanlar isə uzun müddət əvvəl məhv edilib. İqtisadçı ekspert Rauf Qarayev AYNA ilə söhbətində deyib ki, Azərbaycanda yüngül sənaye inkişafı üçün hər şey - xammal, işçi qüvvəsi, baza imkanları var: “Ancaq demək olar ki, bütün paltar və ayaqqabıları xaricdən alırıq. Daxili bazarı inkişaf etdirmək və yüksək rəqabət qabiliyyətli mallar istehsal etmək lazımdır. Böyük miqdarda pambıq yetişdiririk və ölkədə pambıq yetişdirilməsinin inkişafına çox diqqət yetiririk. Və sonunda, hazır məhsullara meyl etmək əvəzinə xammalları digər ölkələrə satırıq. Dediyim kimi, bir baza var, amma bu sahədə ən son avadanlıq və investisiya cəlb etmək üçün mütəxəssislər lazımdır”.
“On illərdir ki, ölkədə urbanizasiya problemi barədə danışılır. Deyilir ki, Bakı rezin deyil, amma Azərbaycanın bütün bölgələrindən işləmək üçün paytaxta gedirlər. Niyə buraya gəlirlər? Çünki yaşadıqları yerdə bir iş tapa bilmirlər. Bölgələrdə fabriklər və zavodlar açmaq lazımdır, rayon sakinləri layiqli əmək haqqı olan və perspektivləri olan yerlərdə işləməlidirlər. Sonra bölgələr daha intensiv inkişaf etməyə başlayacaq. Məsələn, mən Sabirabadda yaşayıram və işim mənə bölgədəki bir peşədə özümü realizasiya etməyə imkan verir, çünki mən əsasən onlayn işləyirəm. Ancaq iş üçün imkanlar hər hansı bir sahədə işləyən vətəndaşların bölgələrində olmalıdır, əks halda orada heç kim qalmayacaq”, - deyə həmsöhbətimiz bidirib.
Əlavə edib ki, Sabirabadda praktik olaraq heç bir müəssisə yoxdur: “Məsələn, bir pambıq emalı zavodu, müəyyən növ konservlər, xüsusən də nar suyu istehsal edən bir müəssisə var, ancaq daha çox müəssisələrin olması və tam istehsal gücündə işləmələri lazımdır. Məsələn, Sovet dövründə kondisionerlər, ölkədə istehsal olunan televizorlar vardı, bunu indi etməyin qarşısını nə alır? Məsələn, Özbəkistan bu yaxınlarda özünü televiziya istehsalçısı kimi elan etdi, niyə Azərbaycan bu təcrübəni götürməsin?”.
Qarayev bölgələrdə əhalinin əsasən kənd təsərrüfatı ilə məşğul olduğunu xatırladıb: “Bütün digər sahələr əsasən Bakı və Sumqayıtda inkişaf edir. Ölkədə özünüməşğulluq və özünü məşğulluq proqramı çərçivəsində Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin bu qədər kənd təsərrüfatı heyvanlarını rayon sakinlərinə necə verməsi barədə çox şey danışırlar. Bu, əlbəttə ki, yaxşıdır, ancaq istiqamətlərdən biri kimi. Yalnız kənd təsərrüfatına “stavka” edə bilməzsiniz, müxtəlif sahələri inkişaf etdirmək lazımdır. Yalnız bu yolla paytaxt boşalacaq - bu, bölgələr üçün də yaxşıdır”.
“İndi bir çox seqmentdə digər ölkələrin tədarüklərindən asılıyıq. Niyə ölkəmizdə yüngül sənaye inkişaf etməyib? Problem ondadır ki, daxili sahibkar özünü təhlükəsizlikdə hiss etmir və buna görə də bir sahəyə pul qoymağın qazanclı olduğuna inanmır. Bir çoxları Türkiyədə müəssisə açır, çünki türk malları dünyada tanınır və keyfiyyətli olsalar, həmişə alıcı tapacaqlar. Azərbaycanda, fabriklərin və zavodların açılmasından sonra bazara malların girməsi üçün marketinq xidmətlərinin ödənilməsinə də investisiya qoymaq lazımdır. Azərbaycan yüngül sənaye ilə tanınan bir ölkə deyil, neft və qaz ölkəsi kimi məşhurdur. Yerli sahibkarlar üçün faydalar olmasına baxmayaraq, sahibkarlar fabrikləri və zavodlar açmağa cəsarət etmirlər. Bunun üçün hələ də kreditlər tapmaq lazımdır və onlar yanmayacaqlarına heç bir inam yoxdur”, - deyə iqtisadçı vurğulayıb.
Onun fikrincə, ilk növbədə hüquq sistemini yaxşılaşdırmaq lazımdır: “Bizim ölkəmizdə ancaq tez və asan qazanc əldə etməyə üstünlük verirlər”.
Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev mövzuya dair AYNA-ya şərhində inkişafa mane olan amillərdən biri kimi bir çox sahədə mütəxəssislərin olmamasını qeyd edib: “Mütəxəssislərin olması üçün profil səviyyəsini artırmaq lazımdır. Bu günə qədər nə qədər zavod bağladıq? Ən azı Şamaxıdakı avtomobil yığılması zavodunu xatırlayaq - bağlandı. Uzun müddətdir soyuducular, televizorlar istehsal edən müəssisələr də bağlanıb. Yalnız yeni müəssisələrin açılmasına yox, effektiv işlədiklərinə əmin olmaq lazımdır. Yüngül sənayesinin inşası ilə başlamağa dəyər, bunun sayəsində bir çox yeni iş yeri yaratmaq mümkün olacaq və bu, bölgələrdə bir çox qadınlara da imkan verəcək”.
Müsahibimiz xatırladıb ki, pambıqçılıqla yanaşı bizdə ipəkçilik də inkişaf edir: “Dəri istehsalının inkişafı, kifayət qədər yun istehsalı kimi perspektivli sahələr var. Bütün bunlar qısa müddətdə qazanc gətirə bilər. İndi bölgələrdə əhalinin əksəriyyəti kənd təsərrüfatı ilə məşğuldur və bu seqment ÜDM-in təxminən 7-8% -ni təşkil edir. Ancaq bu, kifayət deyil, sadəcə istehsal sənayesini inkişaf etdirməliyik”.
