MAKRON VƏ BAYDEN SÜLHƏ QARŞI... - Avropa İttifaqının əldə etdiyi nəticələr sıfırlana bilər...
Dekabrda Avropa İttifaqı (Aİ) vasitəçiliyinin 1 ili tamam olur. Bir il əvvəl danışıqlarda mövqeyinin möhkəmlənməsini arzu edən Ermənistan Brüsseli Azərbaycanla danışıqlara vasitəçi kimi dəvət etdi. ATƏT kimi təşkilatlardan və Fransa kimi ölkələrdən fərqli olaraq Şarl Mişelin timsalında Aİ öz vasitəçilik missiyasını daha tarazlı və obyektiv əsasda aparırdı.
Brüssel danışıqlara maliyyə yardımı paketləri (Ermənistana 2,6 mlrd, Azərbaycana 2 mlrd. avro) təklif etməklə gəlmişdi.
- 2021-ci il 14 dekabr bəyanatı “hərbi məhbusların” azad edilməsi, itkin düşmüş şəxslərin taleyinin həll edilməsi, minatəmizləmə səylərinə dəstək, münaqişədən təsirlənmiş əhaliyə yardım, reabilitasiya və yenidənqurma istiqamətlərində kömək kimi məsələləri əhatə edirdi.
- 4 fevral bəyanatında ATƏT-in adı hallansa da, onun ardınca qəbul edilən heç bir bəyanatda Minsk qrupu və ya “status” məsələləri mətnə daxil edilməmişdir.
- Paşinyanın bütün səylərinə rəğmən “avtomobil yolu əlaqələrinin bərpası” 6 aprel bəyanatının mətninə daxil edilmişdir.
- 23 may bəyanatı “Qarabağdakı etnik erməni əhalisinin hüquq və təhlükəsizlik məsələlərinin həll edilməsindən” bəhs etsə də mətndə ermənilərin yaşadıqları ərazi “dağlıq Qarabağ” yox, “Qarabağ” adlandırılmışdır. Ermənilərə münasibətdə “xalq” yox, “əhali” terminindən istifadəsi isə müqəddəratın təyinetmə prinsipinin onlara şamil olunmadığından xəbər verir.
Beləliklə, Brüsselin siyasi terminologiyası ermənilərdə yalançı ümid və xülyaların formalaşmasına imkan vermir.
Aİ-nin səmərəli və tarazlı vasitəçiliyi ABŞ və Fransa tərəfindən müəyyən narazılıq və qısqanclıqla qarşılanır. Bu xüsusilə də sentyabrdan bəri hiss olunur.
Ş.Mişeli 2-ci plana çəkmək məqsədilə ABŞ Blinkenin və Sallivanın iştirakı ilə üçtərəfli, Fransa isə Makronun iştirakı ilə Praqada dördtərəfli görüş keçirdi. Lakin, danışıqlardan az müddət sonra Makron müsahibəsində Qarabağı “beynəlxalq tanınmamış ərazi”, Azərbaycanı isə bu ərazini “işğal edən” tərəf adlandırdı.
Makronun Prezident İlham Əliyev qeyd etdiyi kimi “təhqiramiz, qəbulolunmaz, yalan və təxribatçı” bəyanatı Azərbaycan-Fransa münasibətlərinə xələl gətirməklə yanaşı, Qərbin vasitəçilik funksiyasına da kölgə salır. Vaşinqton və Parisin sözdə Brüsseli dəstəkləyib, əməldə isə onun vasitəçiliyinə xələl gətirən addımlar atması Qərbin bütün vasitəçilik missiyasını təhlükə altına qoyur.
Brüsselin konstruktiv yanaşmasından fərqli olaraq Paris və Vaşinqton ənənəvi “kötək və kökə” siyasətini həyata keçirirlər. Baydenin məktubunda “dağlıq Qarabağ xalqı” ifadəsindən istifadə etməsi və Azərbaycanın Fransadakı səfirliyinə hücumlar kötək siyasətinin elementlərindəndir.
2020-ci ilin 25 noyabr tarixində Fransa Senatı 305 leyhinə, 1 əleyhinə nisbəti ilə Fransa hökümətini qondarma qurumun müstəqilliyini tanımağa çağıran qətnamə qəbul etdi. 2022-ci ilin 15 noyabrında isə Fransa Senatı 6 deputatın irəli sürdüyü və Bakıya sanksiyaların tətbiqini nəzərdə tutan qətnaməyə baxacaq. Qətnamə neft-qaz tədarükünə embarqonu, Qarabağda Fransanın humanitar ofisinin yaradılmasını, Ermənistana hər cür, o cümlədən müdafiə xarakterli yardımın göstərilməsini, erməni əhalisinin və Ermənistanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri daxilində təhlükəsizliyinə təminatın verilməsini və bu məqsədlə beynəlxalq qüvvələrin yerləşdirilməsini nəzərdə tutur. Öz növbəsində, ABŞ Konqresində də ermənipərəst konqresmenlər tərəfindən bir neçə qətnamə müzakirəyə çıxarılacaq.
Nəticə etibarı ilə, ABŞ və Fransanın destruktiv fəaliyyəti Aİ-nin konstruktiv vasitəçiliyinə və ilin sonuna qədər sülh sazişinin imzalanmasına ciddi təhdid yaradır. Qərbin sanksiya təhdidi əsasən Ermənistan ərazisi və Qarabağ erməniləri ilə bağlıdır. Belə təxribatçı və aqressiv siyasətin davam etdirilməsi Qərbin diskreditə edilməsinə və Ş.Mişelin vasitəçiliyi ilə əldə edilmiş böyük proqresin isə sıfra endirilməsinə gətirə bilər. Ermənilərdə növbəti əsassız xülyaların yaranmasına səbəb ola biləcək addımlar regionda uzunmüddətli sülhü və ilk növbədə Qərbin məqsədlərinə nail olmasını mümkünsüz edir.
(Cənubi Qafqaz Araşdırmalar Mərkəzi)
