"Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə Azərbaycan və Türkiyənin iqtisadi güc birliyi daha da inkişaf edəcək"

"Türkiyə ilə Azərbaycan arasında münasibətlər tarixin hər dövründə güclü olub. Bu əlaqələr Qarabağ qələbəsi ilə daha da möhkəmlənib. Qarabağ müharibəsində işğalçı və aqressiv mövqe sərgiləyən Ermənistana hər iki ölkənin reaksiyası ortaq olub. 44 günlük müharibə nəticəsində Azərbaycan ordusu qalib gəldi və Ermənistanla sülh danışıqlarına başlandı. Sülh danışıqlarında ən mühüm məsələ Naxçıvan-Azərbaycan dəhlizinin (Zəngəzur dəhlizi) açılması idi. Ermənistanın qəbul etdiyi bu dəhlizin açılmasının Azərbaycan, Türkiyə və Ermənistan, həmçinin bütün region və dünya üçün müsbət töhfələri olacaq. Bu çərçivədə Türkiyə təcili olaraq Qars-İğdır-Naxçıvan Dəmiryolu Layihəsini tamamlamaq üçün işə başladı. Qars-İğdır-Naxçıvan dəmir yolu Qars-Tbilisi-Bakı dəmir yolundan sonra Türkiyəni Azərbaycanla birləşdirən ikinci dəmir yolu olacaq. Bu yolun Türkiyə və Azərbaycana ciddi sosial-iqtisadi təsirləri olsa da, regional və qitələrarası təsirləri də olacaq. Zəngəzur dəhlizinin açılması tarixi Türk torpaqlarının formalaşdırılması və gələcək hədəflər baxımından mühüm məsələdir".

Bu barədə Bizimyol.info xəbər portalına Türkiyənin Atatürk Universiteti İqtisadiyyat və İdarəetmə Fakültəsi müəllimi, professor Kərəm Qarabulud danışıb. Professor qeyd edib ki, layihə qitələrin yaxınlaşmasına və nəqliyyatın səmərəliliyinə əlavə töhfə verəcək. Avropadan Çinə kəsilməyən əlaqə ilə yanaşı, Rusiya ilə bölgə ilə Türkiyə arasında ticari əlaqələrin inkişafına da töhfə verəcək. Bu dəhlizin Türkiyə və Azərbaycan, eləcə də Mərkəzi Asiya ölkələri, Çin, Rusiya, Avropa ölkələri və Ermənistan üçün mühüm qazancları olacaq.

 Kərəm Qarabulud

Professorun fikrincə, bu, İran üçün də imkanlar yaradacaq. Məsələn; Təbriz-Ərzurum-Trabzon və Culfa-Van kimi dəmir yollarının yaradılmasına təkan verəcək. Bu səbəbdən də Zəngəzur dəhlizinin regionun və dünyanın siyasi və iqtisadi sabitliyinə töhfə verəcəyini söyləmək olar.
Zəngəzur dəhlizinin açılmasının böyük strateji əhəmiyyəti var. Çünki bu yol vasitəsilə Türkiyə nəinki quru yolu ilə Azərbaycanla birləşəcək, həm də Orta Asiyaya açılacaq. Azərbaycan bu yolla Avropaya çatacaq. Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə Qars-İğdır-Naxçıvan dəmir yolu Türkiyənin dəmir yolu əlaqəsinin qurulması üçün gündəmə gələcək məsələlərdən biri olacaq.
“Ermənistanın 12 iyul 2020-ci il tarixində adi aqressiv və işğalçı mövqeyi ilə Azərbaycanın Tovuz rayonunu bombalaması və 27 sentyabr 2020-ci il tarixində 28 ildir işğal altında saxladığı Azərbaycana məxsus Qarabağdan kənarda yerləşən digər şəhərlərə də hücumu nəticəsində Azərbaycan ordusu əks-hücum əməliyyatına başladı. Bu hücumla Azərbaycan ordusu tarixdə görünməmiş qələbələr qazanaraq irəlilədi. Azərbaycanın Ermənistana böyük itkilər verdiyi müharibə, başlamasından 44 gün sonra - 10.11.2020 tarixində Ermənistanın məğlubiyyətini qəbul etməsi ilə başa çatıb. Rusiyanın təşəbbüsləri ilə imzalanan sazişlə əldə olunan sülh prosesi həm Türkiyə-Azərbaycan sosial-iqtisadi münasibətlərinə, həm də hər iki ölkənin ictimai strukturlarına və beynəlxalq münasibətlərinə əhəmiyyətli təsir göstərəcək. Bölgədəki sosial-iqtisadi proseslərə ən çox təsir edəcək məsələlərdən biri də Ermənistanın Zəngəzur dəhlizinin açılmasını qəbul etməsi idi”-deyə professor bildirib.
Kərəm Qarabulud vurğulayb ki, 44 günlük Qarabağ qələbəsindən sonra əldə olunan razılaşmaya əsasən, Naxçıvanla Azərbaycan arasında dəhlizin açılması nəzərdə tutulur. Müqaviləyə əsasən, daşımaların təhlükəsizliyinə Ermənistan təminat verəcək, ona nəzarət Rusiya kəşfiyyatının sərhəd bölmələri tərəfindən həyata keçiriləcək.
Kərəm Qarabuludun fikrincə, bu dəhlizin açılmasının böyük strateji əhəmiyyəti var. Çünki bu yol vasitəsilə Türkiyə nəinki quru yolu ilə Azərbaycanla birləşəcək, həm də Orta Asiyaya açılacaq. Azərbaycan bu yolla Avropaya çatacaq. Zəngəzur dəhlizinin açılışı ilə Türkiyə Qars-İğdır-Naxçıvan dəmir yolu xəttinin qurulması üçün dəmir yolu əlaqəsinin qurulması gündəmə gələcək məsələlərdən biri olacaq. Bu dəhlizin açılması ilə Türkiyə-Azərbaycan arasında həm turizmin, həm də xarici ticarətin indiki səviyyədən dəfələrlə artacağını gözləmək lazımdır.
“Bu yol ilə bağlı İrəvan, “Türkiyə sərhədlərini bizə açsa, yolun çəkilməsinə icazə verərik” deyə israr edə bilər. Yəni bu dəhlizin müqabilində Ermənistan çox güman ki, Türkiyənin sərhəd qapılarını açmaq üçün ciddi cəhdlər göstərməyə başlayacaq. Ancaq bilinməlidir ki, Türkiyənin Qarabağ müharibəsindən əvvəl və sonra bu məsələyə münasibəti dəyişməyəcək”-deyə professor əlavə edib.
Kərəm Qarabuludun fikrincə, Türkiyənin Ermənistanla sərhəd qapılarını açması üçün yeganə şərt, ermənilərin Türkiyə və Azərbaycana qarşı əsassız iddialarından əl çəkərək, işğal etdikləri Qarabağ torpaqlarını tərk etmələri idi. İndi Qarabağ torpaqları müharibə yolu ilə onlardan geri alınıb. Lakin Ermənistanın əsassız iddialarından əl çəkib-çəkməyəcəyi məlum deyil.
Qarabulud hesab edir ki, əgər Ermənistan əsassız iddialarından (qondarma soyqırım, torpaq və təzminat tələblərindən) əl çəksə və Zəngəzur dəhlizinin açılmasında heç bir problem yaratmasa, o zaman sərhəd qapılarını açmaq mümkün olacaq.скачать dle 12.1