"Xoşbəxtlik..." Serotonin hormonu nədir, necə artırmaq olar? Serotonin çatışmazlığına nə səbəb olur?

Hər dəfə sevinc, həyəcan və ya buna bənzər bir duyğu hiss etdiyiniz zaman beyninizdə bir-biri ilə əlaqə saxlayan minlərlə sinir hüceyrəsi öz funksiyalarını yerinə yetirir. Bu hisslərin reallaşmasında beyin kimyəvi maddələri mühüm rol oynayır. Bu kimyəvi maddələrdən biri serotonindir. Serotonin yeməkdən yatmağa, əhval-ruhiyyədən tutmuş seksuallığa qədər demək olar ki, bir çox insan davranışına təsir göstərir. Bu sahədə aparılan araşdırmalar serotoninin miqdarının xüsusilə depressiyaya böyük təsir etdiyini göstərir. "Xoşbəxtlik hormonu" olaraq da bilinən serotonin hormonunun səviyyəsinin artması və azalması insan sağlamlığına bir çox müsbət və mənfi təsirlərə səbəb ola bilər.

Bizi xoşbəxt edən serotonin hormonu nədir?

Serotonin, bədənimizdəki sinir hüceyrələri arasında siqnallar daşıyan təbii olaraq meydana gələn bir neyrotransmitterdir. Əhvalın sabitləşməsi, idrak, öyrənmə, yaddaş və yuxu da daxil olmaqla müxtəlif beyin və bədən funksiyalarında mühüm rol oynayır.
“5-hidroksitriptamin” və ya “5-HT” kimi də tanınan serotonin də hormon hesab olunur. İstehsal olunan serotoninin təxminən 90 faizi bağırsaqlarda olur. Başqa sözlə, bağırsaqlar orqanizmin demək olar ki, bütün serotonin tədarükünü təmin edir. Yuxu rejiminə, cinsi funksiyalara, sümük sağlamlığına və qan laxtalanmasına da birbaşa təsir göstərir.
Bir neyrotransmitter olan serotonin mesajları beynin bir hissəsindən digərinə ötürməyə kömək edir. Hüceyrələrin geniş yayılması səbəbindən müxtəlif psixoloji və digər bədən funksiyalarına da təsir göstərir. Beyin hüceyrələrinin əksəriyyəti birbaşa və ya dolayı yolla serotonindən təsirlənir. Bunlara əhval, cinsi istək, iştah, yuxu rejimi, yaddaş, öyrənmə və bəzi sosial davranışlar daxildir. Bədən funksiyaları baxımından serotonin ürək-damar sistemimizin, əzələlərimizin və endokrin sistemdəki müxtəlif elementlərin işinə də təsir edir.

Serotonin səviyyəsini necə artırmaq olar?

Beyində serotoninin miqdarının artması beyin hüceyrələri arasında əlaqəni yaxşılaşdırır ki, bu da şəxslərin əhval-ruhiyyəsində müxtəlif yaxşılaşmalara səbəb olur. Reseptlə yazılan antidepresan dərmanlar klinik depressiya və digər əhval pozğunluqlarında da istifadə olunur, lakin bu dərmanları istifadə etməzdən əvvəl mütəxəssis həkimlə məsləhətləşərək fərdi müalicə müddəti təyin edilməlidir.
Serotonin səviyyəsini artırmağın təbii yolları da var. Gün ərzində istehlak etdiyiniz qidalardan nə qədər günəş işığı aldığınıza qədər bir çox faktor serotonin miqdarını artırmağa kömək edə bilər. Yumurta, fındıq və toxum, quşçuluq, soya məhsulları, pendir, dəniz yosunu, meyvə sortları serotonin səviyyəsini artıran qidalardır.
Serotonin heç bir qidada yoxdur. Lakin serotonin və triptamin kimi mühüm birləşmələrin sintezində rol oynayan triptofan mövcuddur. Triptofan, serotonin istehsalında vacib olan amin turşusudur. Amin turşuları zülalın əsas tikinti bloklarıdır. Elm adamları, istehlak edilən qidalarda olan triptofanın beyindəki serotonin səviyyəsi ilə əlaqəli olduğunu və az miqdarda triptofanın beyindəki serotonin səviyyəsinin azalmasına səbəb ola biləcəyini düşünürlər. Triptofan proteinlə zəngin qidaların əksəriyyətində olur.

Serotonin çatışmazlığına nə səbəb olur?

Serotonin səviyyəsinin aşağı olmasının tək bir səbəbi yoxdur,bu bir neçə səbəbə görə baş verə bilər. Bunlardan biri bədənin normal səviyyəni saxlamaq üçün kifayət qədər serotonin istehsal edə bilməməsidir. Məsələn, B6 və D vitaminlərinin aşağı səviyyədə olması serotonin səviyyəsinin azalması ilə əlaqələndirilir.
Serotonin çatışmazlığının digər mühüm səbəbi, vücudunuzun serotonin istehsal edib, onu effektiv şəkildə istifadə edə bilməməsidir.
Bədəndə serotonin çatışmazlığının simptomları: depressiya yuxu problemi, xroniki ağrı, yaddaş və ya öyrənmə problemləri, narahatlıq, iştaha problemləri…

Depressiya

Son tədqiqatlar göstərir ki, depressiya və serotonin arasında mürəkkəb bir əlaqə var. Serotonin çatışmazlığının buna necə səbəb ola biləcəyi dəqiq bilinmir. Lakin əksər tədqiqatlar bunun bir faktor olduğunu göstərir. Mövsümi affektiv pozğunluq, sosial həyatda baş verən hadisələr, xroniki stress və travmaya bağlı depressiya da serotonin səviyyəsini aşağı salan mühüm amillərdir. Beləliklə, serotonin çatışmazlığı depressiyanın həm səbəbi, həm də nəticəsi ola bilər.

Yuxu problemləri

Serotonin yuxululuq hissi, yuxuda qalmaq, sürətli göz hərəkəti (REM) yuxusuna girmək və səhər oyanmaq kimi bədənin bioloji funksiyalarını tənzimləməyə kömək edir. Xroniki yuxusuzluq, qeyri-adi yuxu rejimi və xroniki yorğunluq yaşayan insanlarda da serotonin çatışmazlığı ola bilər.

Xroniki ağrı

Serotonin əzələlərin davranışına təsir edən bir amildir, buna görə də aşağı serotonin səviyyələri xroniki ağrıya səbəb ola bilər. Aşağı serotoninin ümumi xroniki ağrı növü olan fibromiyalji ilə güclü əlaqəsi olduğu bilinir. Mütəxəssislərin fikrincə, fibromiyaljisi olan insanlar serotonin səviyyəsini artıran antidepresanlarla rahatlıq tapa bilərlər.

Yaddaş və ya öyrənmə problemləri

Serotoninlə bağlı bəzi araşdırmalar serotoninin yaddaş və öyrənmə kimi funksiyalarda iştirak etdiyini ortaya qoyur. Buna görə də bunlarla bağlı problemlər serotonin problemini göstərə bilər. Bundan əlavə, yuxu çatışmazlığı və depressiya kimi simptomlar diqqəti cəmləməyi və öyrənməyi çətinləşdirə bilər.

Narahatlıq

Narahatlıq bir insanın serotonin səviyyəsinin aşağı olduğuna işarə ola bilər. Ani və son travma və ya stress kimi əlaqəli olmayan bir narahatlıq, serotonin səviyyələrindən qaynaqlana bilər.

İştahla bağlı problemlər

Bir sıra tədqiqatlar göstərir ki, serotonin səviyyəsi aşağı olan insanlar iştahla bağlı problemlər və ya yemək pozğunluqları yaşaya bilərlər. Bu problem həddindən artıq yemək, kifayət qədər yeməmək və ya hər ikisi arasında keçidlərə səbəb ola bilər. Serotonin heç vaxt təkbaşına hərəkət etmir, kompleks sistemin bir hissəsidir.

İlahin, Bizimyol.infoскачать dle 12.1