Ordumuz ən güclülər siyahısının 59-cu pilləsində, amma... - “Belə müqayisə doğru deyil”
Azərbaycan dünyanın ən güclü ordularının son qlobal reytinqində 59-cu yerdədir. “Global Firepower” analitik mərkəzinin hərtərəfli təhlili 145 ölkəni sıralayıb və ABŞ, Rusiya və Çini qlobal hərbi gücdə aparıcı qüvvələr kimi müəyyən edib.
Qlobal atəş gücü reytinqi resurslar, maliyyə, hərbi, aviasiya, logistika və s. sahələri əhatə edən 60 meyarı əks etdirmək üçün “PowerIndex”dən istifadə edir. Bu indeks üzrə aşağı xal daha güclü orduya işarə edir, optimal reytinq isə 0 baldır.
Dünyanın ən qüdrətli ordularının önündə ABŞ, Rusiya və Çin lider mövqelərini tutmaqda davam edir. İlk 25-lik siyahısına Hindistan, Cənubi Koreya, Böyük Britaniya, Yaponiya, Türkiyə, Pakistan, İtaliya, Fransa, Braziliya, İndoneziya, İran, Misir, Avstraliya, İsrail, Ukrayna, Almaniya, İspaniya, Polşa, Vyetnam, Səudiyyə Ərəbistanı, Tayvan və Tayland kimi nüfuzlu hərbi güclər daxildir.
NATO-nun ikinci ən güclü ordusu kimi yer alan Türkiyənin silahlı qüvvələri əvvəlki reytinqdəki 11-ci mövqedən üç pillə yüksələrək təqdirəlayiq artım nümayiş etdirib. Bu, ölkənin beynəlxalq arenada artan hərbi gücünü göstərir.
Ukrayna geosiyasi çağırışlara baxmayaraq, 18-ci yeri tutaraq ilk iyirmilikdə diqqətəlayiq yeri təmin edib. Bu qlobal reytinqdə diqqətəlayiq qonşular sırasına 17-ci yerlə İsrail və 19-cu yerlə Almaniya daxildir.
Bir pillə yüksələrək 84-cü yerdə qərarlaşan Gürcüstan və uzaq 102-ci mövqeyini qoruyub saxlayan Ermənistan regional hərbi güclərin inkişafı üçün fərqli trayektoriya nümayiş etdirir. “PowerIndex” dəyişən qlobal hərbi mənzərənin hərtərəfli görünüşünü təqdim edərək, dünya üzrə orduların müqayisəli güclü və zəif tərəfləri haqqında dəyərli məlumat təqdim edir.
Azərbaycan, məlum olduğu kimi, onilliklərdir ki, hərbi büdcəsinə xeyli xərc çəkir və bu yanaşmanın dəyişməyə meylli olduğu hələ görünmür. 145 ordu arasında 59-cu yer: bu, nə dərəcədə əhəmiyyətlidir və ölkəmiz üçün nə qədər mühümdür? Silahlı qüvvələrin gücləndirilməsini davam etdirmək lazımdır, yoxsa hazırda əlimizdə olanlar kifayətdir?
Mövzunu AYNA-ya tanınmış hərbi ekspert, Azərbaycan Müdafiə Nazirliyinin İnformasiya-analitik idarəsinin keçmiş əməkdaşı Azad İsazadə şərh edir:
“Ümumiyyətlə, reytinq nisbi anlayışdır. Tamamilə fərqli ölkələrin ordularını bir-biri ilə müqayisə etmək mümkün deyil. Üstəlik, siyahıda sadalanan dövlətlərin ordularının demək olar ki, yarısının döyüş təcrübəsi yoxdur. Üstəlik, nüvə potensialı olan və olmayan orduları müqayisə etmək də düzgün deyil.
Adi silahlara və adi döyüş əməliyyatları növlərinə nəzər salsaq, özümüz görərik ki, ilk üçlükdə olan Rusiya ordusu ilə 18-ci yerdə olan Ukrayna ordusu heç bir halda bir-birindən geri qalmır və Ukrayna silahlı qüvvələri hətta daha güclü rus qoşunlarına ciddi ziyan vurur. Buna görə də reytinqin özü kifayət qədər şərtidir.
Təbii ki, reytinqdə dəniz qüvvələri də nəzərə alınır. Yəni Hərbi Dəniz Donanması olmayan Ukrayna Rusiyanın məşhur Qara dəniz donanmasını faktiki olaraq zərərsizləşdirib və o, artıq Qara və Azov dənizlərində heç nə edə bilməz. Ona görə də müqayisələr şərti xarakter daşıyır.
Bizim 59-cu, Ermənistanın isə 102-ci yeri də çətin ki, obyektiv qiymətləndirmənin nəticəsi hesab edilə bilər. Döyüş əməliyyatlarının nəticələrinə əsasən, bəli, Azərbaycan ordusu 2020-ci ildə Ermənistan ordusunu demək olar ki, tamamilə məğlub edib və 2023-cü ildə əməliyyatı kifayət qədər uğurla həyata keçirib. Amma bu da göstərici deyil. Ərazimizi azad etdik, orduda motivasiya daha yüksək idi, texnologiyada üstünlük güclü idi, ən əsası isə kadr hazırlığında fərq böyük idi.
Amma sonuncunu ancaq hərbi əməliyyatların nəticəsi kimi qiymətləndirmək olar. Müqayisə üçün Çin Xalq Respublikasının ordusunu götürək - ən güclülərdən biri, yaxşı silahlanmış və s. Ancaq onun döyüş təcrübəsi demək olar ki, sıfırdır. Əsl müharibədə özünü nə qədər sübut edə biləcəyi də böyük sualdır.
Ümumiyyətlə, bu cür indekslərin qiymətləndirilməsi olduqca ixtiyaridir, çünki onları müəyyən etmək üçün müəyyən orta göstəricilərdən istifadə olunur.
Azərbaycana nə lazımdır? Təbii ki, biz ordunun hazırlığının qiymətləndirilməsini nəzərə almalıyıq və hansı parametrlərdə geridə olduğumuzu anlamağa çalışmalıyıq. Bilməliyik ki, məsələn, niyə 50-ci yerə qalxmırıq. Yəqin ki, biz də bunun üzərində işləməliyik, amma bu gün hər hansı kəskin və əsaslı dəyişikliyə ehtiyac görmürəm.
Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin planlı inkişafı davam edir. Təbii ki, biz qlobal tendensiyaları izləməliyik. Bəli, 2020-ci il müharibəsi yəqin ki, ilk dəfə pilotsuz nəqliyyat vasitələrinin nə qədər effektiv olduğunu göstərdi və Ukraynada davam edən müharibə iki növ silahı praktiki olaraq sual altına qoyub. Bu gün Ukrayna və Rusiya əsasən artilleriya ilə döyüşür və pilotsuz təyyarələrdən geniş istifadə faktiki olaraq kiçik və orta artilleriyanı əvəz edib. Tamamilə mümkündür ki, texnologiyanın inkişafı XX əsr ordularının artilleriya və zirehli qüvvələr kimi rolunun azalmasına gətirib çıxaracaq. Bəlkə də yox.
Aviasiya indiyədək kifayət qədər zəif nəticələr göstərir - hava hücumundan müdafiə sistemlərinin gücləndirilməsi və radarların erkən xəbərdarlığı sayəsində. Deməli, yəqin ki, bütün ordular bu istiqamətdə inkişaf edəcək və biz də hərbi elmdə bu tendensiyaları izləməli, dəyişikliklərimizi, yeniliklərimizi vaxtında etməliyik.
Lakin silahlanmanın eyni səviyyədə olmasını nəzərə alsaq, həlledici amil ordunun mənəvi-psixoloji hazırlığı döyüş əməliyyatlarının aparılması üçün əsas motivasiya olaraq qalır”.
