Türklər və monqollar avropalılardan fərqli olaraq inək südünü həzm etməkdə niyə çətinlik çəkirlər? - Araşdırma
Nə üçün Türklər və monqollar avropalılardan fərqli olaraq inək südünü həzm etməkdə çətinlik çəkirlər?
Xüsusilə, son bir neçə ildə qəhvə verilən məkanlarda tez-tez eşidirik: "Mənim kofemi laktozsuz südlə hazırlayın”.
Laktoza dözümsüzlüyü cəmiyyətdən cəmiyyətə çox dəyişir və Türklərdə 83 faiz olduğu halda, Avropa ölkələrində 1 faizə düşə bilir.
Bizimyol.info Türkiyə mətbuatına istinadla xəbər verir ki, südün tərkibindəki laktozanı həzm etməkdə çətinlik çəkdiyimiz “laktoza dözümsüzlüyü”nün yaranmasının müxtəlif səbəbləri var.
Laktoza nədir?
İnək, keçi və insanlar da daxil olmaqla məməlilərin südündə təbii olaraq tapılan bir növ karbohidrat. Hər canlının südü öz növünün nəsli üçün ən uyğundur. Buna görə də pişiklərə süd vermək belə həyati təhlükə yarada bilər.İnsanlar inək südü içdikdə həm qısa, həm də uzunmüddətli problemlər yaşaya bilərlər.
Qısa müddətli problemlərdən həzmsizlik, bağırsaq pozğunluğu və ürəkbulanma kimi misallar verə bilərik. Südün 90 faizini təşkil edən kazein səbəbiylə bədəndə həddindən artıq turşu istehsalı səbəbiylə sümüklərin zədələnməsi və hormonal pozulmalar baş verə bilər.
Son zamanlarda aparılan bir çox araşdırmalar sübut edir ki, ana südü ilə qidalandıqdan sonra başqa heç bir canlının südünə ehtiyacımız qalmır. İnək südündən kalsium almağa çalışarkən bir çox başqa zərərli maddələri bədənimizə qəbul edə bilərik. Bunun əvəzinə başqa kalsium mənbələrindən faydalana bilərik.
Türklər olaraq ikinci xromosomdakı irsi xüsusiyyətlərimizə görə 83 faiz laktoza dözümsüzlüyü var və buna görə də inək südü içdikdən sonra müxtəlif problemlərlə qarşılaşa bilərik. Əslində biz körpə olanda laktozu həzm etmək qabiliyyətimiz olur, lakin bu qabiliyyət irsi və irqi xüsusiyyətlərimizdən asılı olaraq zamanla azalır.
Laktoza həzmsizliyinin dərəcələri ölkədən ölkəyə çox dəyişir.
Laktoza qarşı dözümsüzlük, Şimal-Qərbi Avropa ölkələrində cəmi 1-2 faiz civarında olduğu halda, cənuba və şərqə doğru artır. Əslində, bu nisbət Mərkəzi Asiya və Ərəb ölkələrində 90 faizə, Afrika mənşəli insanlarda isə 99 faizə qədər ola bilər.Laktozanı həzm etmək qabiliyyətimizin zamanla azaldığını söylədik. Bununla belə, “laktoza davamlılığı” adlı genetik xüsusiyyət son 10.000 il ərzində çox inkişaf edib və dünyanın müəyyən yerlərində insanlara yayılıb.
Tədqiqatlar göstərir ki, tarixdən əvvəlki cəmiyyətlər və yaşayış məntəqələri böyüdükcə insanlar xüsusilə heyvan mənşəli xəstəliklərdən, natəmizlikdən və ishaldan daha çox təsirlənirdi. Bu şərtlərdə süd istehlakı ölüm nisbətlərinin artması ilə nəticələndi və laktoza dözümsüzlüyü olanlar daha həssas oldu. Bu, xəstəliklərə gətirib çıxardı və aclıq şəraitində daha da pisləşdi, burada qida çatışmazlığı nisbətləri artdı.Bu, laktoza dözümlülüyünü ehtiva edən gen variantının bir nüsxəsini daşımayan fərdlərin çoxalmadan ölmə ehtimalının artmasına və laktoza dözümlülüyünün davamlılığının yayılmasına səbəb oldu.
Genlərimiz laktoza qarşı dözümsüz olmaq üçün təkamül etdi.
Süddə laktoza həzm edən bir ferment olan laktoza istehsal edən LCT genindəki genetik dəyişikliklər də laktoza dözümsüzlüyünün yaranmasına təsir göstərir. Bu səbəbdən avropalılar əsasən laktozaya dözümlüdürlər, çünki onlar həyat boyu laktoza fermentini istehsal edə bilirlər. Avropalılardan fərqli həyat tərzinə malik olan Asiya və Türk icmaları laktoza qarşı kifayət qədər dözümlülük inkişaf etdirə bilmədilər.İnək südü yerinə badam südü, yulaf südü, kokos südü, soya südü, fındıq südü kimi südlərə üstünlük verə bilərsiniz.
