Ət qəhətə çəkilir: ya baha-keyfiyyətli, ya ucuz-zay - NƏ ETMƏLİ?
İstehlakçılar narahatlıqla qeyd edirlər ki, paytaxtın pərakəndə satış şəbəkəsində ətin qiyməti görünməmiş rekord həddə çatır. Analitik dairələrdə piştaxtalarda ət çeşidinin qiymətinin artması ümumi inflyasiya və yemin bahalaşması ilə əlaqələndirilir.
BİA.AZ xəbər verir ki, Bakının mərkəzi mağazalarında sümüklü mal ətinin qiyməti 14 manata, sümüksüz 16-17 manata çatıb. Quzu əti bahadır - kiloqramı 16-18 manat. AYNA-ya danışan alıcılar deyirlər ki, bazarlarda qiymətlər aşağıdır və çox dəyişməyib, amma ətin keyfiyyəti nəzərəçarpacaq dərəcədə pisləşib.
“İllərdir ki, Suraxanı rayonu bazarındakı eyni piştaxtadan ət alıram. Əsasən mal ətinin sümüklüsündən alıram. Qiymət və keyfiyyət həmişə yaxşı olub. Əvvəlcə on idi, sonra qiymətlər getdikcə 11 manata qalxdı, indi isə 11,50 qəpikdən baha deyil. Hətta əvvəlcə təəccübləndim ki, necə oldu, qiymət hər yerdə qalxdı, amma burada yox. Amma alıb evdə bişirəndən sonra başa düşdüm ki, ət həmin ət deyil. İndi başqa yerdə daha bahalı, amma daha az alıram”, - deyə paytaxt sakini Məryəm Əmirova bildirir.
Alıcıların fikrincə, bu il qışda baş verən bahalaşmadan əvvəl ətin qiymətləri davamlı olaraq qalxırdı və bahalaşmaqda davam edir. Paytaxt sakini Qurban Əliyevin sözlərinə görə, hətta keçən il bazarda yaxşı dana əti 11-13 manata, quzu əti isə 13-14 manata alınırdı: “Amma bir il keçməyib, qiymət etiketləri yenidən hiss ediləcək dərəcədə dəyişib. Əlbəttə ki, daha ucuzunu tapa bilərsiniz. Məsələn, mənim evimin yanında kiloqramı 9-10 manatdır, amma keyfiyyəti əvvəlki kimi deyil. Sonra da kim bilir, orda nə əti satırlar”.
Satıcılar bahalaşmanın səbəblərini respublikanın rayonlarında yem və heyvanların bahalaşması ilə izah edirlər. Xırda və iribuynuzlu heyvanlar üçün yem kimi istifadə olunan buğda, arpa, kəpək, yonca, ot, qarğıdalı 40-50 faiz və daha çox bahalaşıb.
Amma bahalaşmaya səbəb təkcə bu deyil. İnflyasiyanın ümumi yüksək həddi qiymətlərə təsir edir və bütün bunlar birlikdə fermerlərin xərclərini o qədər artırır ki, çoxları heyvandarlıqdan imtina edirlər.
Qlobal təlatümlər və inflyasiya şəraitində idxal da bahalaşır. Azad İstehlakçılar Birliyinin rəhbəri Eyyub Hüseynov AYNA-ya şərhində söyləyib ki, yerli bazar 70 faiz Rusiya və Belarusdan idxaldan asılıdır: “Müharibə və onun törətdiyi reallıqlar qiymətlərin, o cümlədən oradan gətirilən məhsulun da bahalaşmasına səbəb olur”.
Müsəlmanların yaddaqalan tarixlərinin təqviminə görə yerli tələbatın spesifikliyi də qiymətlərə təsir edir. Ticarətçilərin sözlərinə görə, toy şənliklərinin keçirilmədiyi Məhərrəm ayından Səfər ayının ortalarına qədər istehlakçıların ətə tələbatı adətən az olur. Amma toy mövsümünün başlaması ilə - sentyabrın ortalarından tələbat artıb və bu, təbii ki, qiymətləri artırır.
“Ətin bahalaşması təbii ki, təkcə yemin bahalaşması ilə bağlı deyil. Lakin bu, qiyməti qaldırmaq üçün kifayət qədər güclü bir əsasdır. Son illər ölkədə otlaq sahələri kəskin şəkildə azalıb, yem bazası azalır, idxal bahalaşır və bütün bunlar bir sıra ət mağazalarında qiymətin artmasına səbəb olur. Amma ən əsası, indi hər şeyin qiyməti qalxır, bu isə o deməkdir ki, ət istehsalçıları ümumi bahalaşmadan kənarda qala bilməzlər. Çünki onların qazancı artan xərcləri qarşılamağa kifayət etməlidir”, - deyə iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli AYNA-ya açıqlamasında bildirib.
Analitik hesab edir ki, buna görə də, hər şeyin qiymətinin rekord səviyyədə qalxdığı bir dönəmdə, ayrı-ayrı istehsalçılardan qiymət sabitliyini gözləmək sadəlövhlükdür.
İqtisadçı ekspert Rəşad Həsənov da problemi ümumi inflyasiyanın səviyyəsi ilə əlaqələndirir: “Ölkədə ərzaq inflyasiyası 30-35 faizə çatıb. Hər yerdə qiymətlər qalxır, xüsusən də ərzaq və ictimai iaşə məhsullarında. Əhali qənaət etməlidir”.
Ətin və digər ərzaqların bahalaşması iaşə obyektlərinin menyusunun da bahalaşmasına səbəb olur. Daxili iaşə dövriyyəsinin artan statistikası qiymətlərin artım tendensiyalarından xəbər verir - yanvar-iyun aylarında ötən ilin müvafiq ayları ilə müqayisədə 53,8% artaraq 650,9 milyon manat təşkil edib.
Şəhər kafe və restoranları yemək çeşidlərinin qiymətinə yenidən baxır, onların qiymətini dayanmayan ərzaq inflyasiyasına uyğunlaşdırır. Ziyarətçiləri itirmək istəməyən digər müəssisələr məhsulların bahalaşması səbəbindən qiymətləri dərhal qaldırmağa tələsmirlər. Ona görə də restoran bazarında ötən ilin əsas tendensiyası həm də gizli qiymət artımı üsullarıdır.
