Bia.Az

Qəbələ RLS müəmması: nə sökülür, nə satılır...

Siyasət
 28-09-2022, 10:27     228

10 il istifadəsiz qalan stansiyaya 2 il əvvəl 1 milyon 200 min manat  niyə ayrılıb?

Qəbələ Radiolokasiya Stansiyasında (RLS) mühafizəçi kimi çalışan 1981-ci il təvəllüdlü Sərvan Balasoltanovun cərəyan vurması nəticəsində ölməsi bu hərbi obyektin taleyini yenidən gündəmə gətirib. 
RLS Qəbələ şəhərindən təxminən 11 km cənub-qərbdə, Ləki dəmir yolu stansiyasından 50 km məsafədə yerləşir. 210 hektar ərazini əhatə edir. 1985-2012-ci illərdə cənub hava trafikini idarə edən Raketdən Müdafiə Kompleksinin bir elementi olub. Stansiya nəinki raketlərin buraxılmasının qarşısını almağa, həm də onların trayektoriyasını izləməyə imkan verirdi ki, bu da raketlərin SSRİ  (daha sonra Rusiya) ərazisinə  daxil olmasının qarşısını alırdı. Texniki parametrləri və münasib yeri nəzərə alaraq, bu RLS o zaman unikal stansiya hesab olunurdu.
Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra Rusiya hərbçiləri uzun müddət RLS-dən heç bir hüquqi rəsmiləşdirmə olmadan istifadə etdilər. 2002-ci il razılaşması ilə Azərbaycanın mülkiyyəti olan stansiya Rusiyaya 10 il müddətinə (24 dekabr 2012-ci il tarixinədək) icarəyə verilib və informasiya-analitik mərkəz obyekt statusu əldə edib. İcarə haqqı ildə 7 milyon dollar təşkil etmiş, o cümlədən 15 milyon dollara yaxın elektrik enerjisi və kommunal ödənişlərin ödənilməsi də Rusiya dövləti tərəfindən həyata keçirilib. Rusiya infrastrukturun dəstəklənməsi və personalın maddi-texniki təminatına illik 50 milyon dollar xərcləyib. Stansiyanın fəaliyyəti 2 minə yaxın Rusiya hərbçisini, həmçinin müqavilə üzrə işləyən Azərbaycan vətəndaşını işlə təmin edib. 2011-ci ilin əvvəlinə stansiyada texniki resursun uzadılması işləri aparılıb, elementlərin müasirləşdirilməsinə başlanılıb. Lakin 9 dekabr 2012-ci ildə tərəflərin icarə dəyərinə dair razılığa gələ bilməməsinə görə Rusiya Qəbələ RLS-in istismarını dayandırdı. Bakı icarəhaqqını aylıq 15 milyon dollara, sonra isə illik haqqı $300 milyon dollara qədər artırmaq istəyirdi. 2013-cü ildə bütün aparatlar sökülərək Rusiyaya geri aparıldı, rusiyalı hərbçilər qarnizonu tərk etdi və obyekt Azərbaycana təhvil verildi. Həmin il iyunun 6-da Qəbələ stansiyasını tamamilə əvəz edən Armavir yaxınlığında yeni nəsil “Voronej” döyüş növbətçiliyi stansiyasının açılışı həyata keçirilib.
Heç bir ölkə obyektin icarəsi ilə bağlı maraqlı olduğunu bildirməyib və 2014-cü ildə o, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin tabeliyindən çıxarıldı. Hazırda İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Əmlak Məsələləri üzrə Dövlət Xidmətinin tabeliyindədir.   Stansiyanın idarə edilməsi ilə məşğul olan “Qəbələ Radiolokasiya Stansiyasının İnzibati Təsərrüfat Zonası və Texniki Mövqe” də Dövlət Xidmətinə məxsusdur və 2020-ci ildə şirkətə dövlət büdcəsindən 1 milyon 200 min manat vəsait ayrılıb. Bu vəsait ayrılandan sonra  ƏMDX-dən bildirilib ki, tender cari təmir işlərinin aparılması ilə əlaqədar keçirilib. Stansiyanın yenidən idarəetməyə verilməsi nəzərdə tutulmur.
Qeyd edək ki, Rusiya ordusu icarəyə götürdüyü Qəbələ radiolokasiya stansiyasından gedəndən sonra ətraf kəndlərdə yaşayan camaatın canı şüalanmadan qurtulub, həyatları normallaşmağa başlayıb.10 ilə yaxındır Qəbələ RLS-dən rus hərbçiləri getsə də, bura nə təyinatı üzrə istifadə edilir, nə də sökülür.
Buna baxmayaraq,  ərazisi hərbi obyekt kimi qorunur, içəri heç kim buraxılmır. Keçmiş Qəbələ RLS böyük bir ərazini əhatə edir. Yerli camaat istəyir ki, həmin ərazidən insanların faydası üçün istifadə olunsun.
Rayonun Vəndam kənd sakinləri Qəbələ RLS-in yenidən təyinatı üzrə istifadə olunmasını istəmirlər.
 Qəbələ RLS-in taleyi necə olacaq? Azərbaycan onu özü istifadə edə bilərmi? 
İlham İsmayıl koronavirusdan sağaldı Pravda.az
İlham İsmayıl 
Təhlükəsizlik məsələləri üzrə ekspert İlham İsmayıl “Yeni Müsavat”a deyib ki, Qəbələ RLS əhəmiyyətini itirmiş bir stansiyadır və ləğv olunması vaxtı çatıb: “Vaxtilə bu stansiya SSRİ-nin müdafiə qüdrətinə güc qatırdı. Zamanla stansiyanın texniki göstəricilərini üstələyən, mobil komplekslər istifadəyə verildi. Bu gün Qəbələ RLS tipli stansiyanın saxlanması olduqca baha başa gəlir və bu cür məsrəflər iqtisadi baxımdan sərfəli deyil. 10 ildir ki, Qəbələ RLS fəaliyyətini dayandırıb. Ruslar 2013-cü ildən oradan çıxıblar. Bu gün həmin obyektin istifadəsi mənasızdır. Çünki daha mobil və çevik stansiyalar mövcuddur”.
Ekspert bildirib ki, Qəbələ RLS-in kifayət qədər böyük ərazisi var: “Vaxtilə o ərazilərdə 100 hektarlarla meşə massivləri olub. O ərazilərdə inşa olunmuş hərbi obyektləri söküb yerində meşə massivini bərpa etmək də mümkündür. Ora hərbi təyinatlı tikililərdən təmizlənməli, dezinfeksiya olunmalıdır. Bundan sonra ərazinin bir hissəsini yerli əhaliyə paylamaq, bir hissəsində istirahət zonası, hotellər yaratmaq olar”.скачать dle 12.1