Yalnız elektron siqaretdən istifadə edən insanlarda baş verən yeni ağciyər xəstəliyi növü müəyyən olunub
Yalnız elektron siqaretdən istifadə edən insanlarda baş verən yeni xəstəlik müəyyən edilib. Ağciyərlərin zədələnməsinə səbəb olan tənəffüs yoluxucu xəstəlik "Elektron siqaret və siqaretdən istifadə ilə əlaqəli ağciyər zədələnməsi (EVALI)" adlandırıldı.
Bizimyol.info "TRT Haber" istinadən xəbər verir ki, Türkiyə Tənəffüs Araşdırmaları Dərnəyinin prezidenti və Başkent Universiteti Tibb Fakültəsi Sinə Xəstəlikləri kafedrasının müdiri Prof. Dr. Şule Akçay bildirib ki, dünyada hər il 8 milyon insan siqaretdən ölür.Siqaretin bütün xərçənglərin yüzdə 30-dan çoxunun yaranmasına səbəb olduğuna diqqət çəkən Akçay, hər iki tütün istifadəçisindən birinin zamanla sağlamlığını itirdiyini vurğuladı. Akçay: “Ölkəmizdə hər gün tütündən istifadə səbəbindən 250 nəfər ölür”, - deyib.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının "Avropa Tütün İstifadəsi Davranışı Hesabatı"na görə siqaretin vaxtından əvvəl ölüm riskini artırdığını ifadə edən Akçay sözlərinə belə davam edib: “Xüsusilə ağciyər xərçəngi, xroniki obstruktiv ağciyər xəstəliyi (KOAH), hipertoniya və ateroskleroz kimi ürək-damar xəstəlikləri, mədə-bağırsaq xəstəlikləri, şəkərli diabet, sidik yolları xəstəlikləri, beyin funksiyalarının pozulması, unutqanlıq, göz təzyiqi və bəzi dəri xəstəlikləri siqaret çəkənlərdə, siqaret çəkməyənlərdən daha çox rast gəlinir. Tütün məmulatlarının istifadəsi həm kişilərdə, həm də qadınlarda reproduktiv sistemin pozulmasına səbəb ola bilər. Hamiləliyi çətinləşdirməklə yanaşı, əgər hamiləlik baş verərsə, kiçik və vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrə və ya ölü doğuşa da səbəb ola bilər"
Akçay bildirib ki, siqaret çəkmə də COVID-19 başda olmaqla yoluxucu xəstəliklərə qarşı həssaslığı artırır. O, son illərdə tütün sənayesinin “azaldılmış zərərli məhsul” adlı yeni bir anlayışla ortaya çıxdığını ifadə edərək, bunların bir marketinq üsulu olduğuna diqqət çəkib.
“Siqaretdən fərqli” olaraq bazara çıxarılan yeni flaş yaddaşa bənzər məhsullarla uşaq və gənclərin nikotinə aludəçilik yaratmağa çalışıldığını bildirən Akçay bu xəbərdarlıqları edib: “Elektron siqaretlər və qızdırılan tütün sağlamlığa tamamilə zərərlidir. Elektron siqaretlərin tüstüsünün su buxarı olması iddiası tamamilə yalandır. Elektron siqaret, tərkibində nikotin və tamlandırıcı olan kimyəvi mayeləri akkumulyatorla işləyən istilik sistemi reaksiyası vasitəsilə kimyəvi aerosola çevirən məhsuldur. Bunun tərkibində uşaqların və gənclərin diqqətini cəlb etmək üçün nəzərdə tutulmuş 16 mindən çox süni komponent var. Bunlar, mentollu siqaretlər kimi, xüsusilə azyaşlı insanları həvəsləndirmək məqsədi daşıyır. Siqareti atmaq üçün elektron siqaret və qızdırılan tütün məmulatlarından istifadə etmək kimi bir şey yoxdur”.
Akçay, elektron siqaretlərin və qızdırılan tütün məmulatlarının da siqaret kimi sağlamlığı təhdid etdiyini vurğulayıb.
Siqaretin xərçəng, pnevmoniya, astma, ürək-damar xəstəlikləri kimi xroniki sağlamlıq problemlərinə səbəb olduğu halda, elektron siqaretlərin də ani kəskin zərər verdiyini izah edən Akçay sözlərinə belə davam edib: “Onlar qızdırılan tütün məmulatları olduğundan akkumulyator partlayarsa, əllərdə, ağızda və üzdə yanıqlara səbəb olacaq, mayenin tərkibindəki yağlı komponentlər isə ağciyərlərə ziyan vuracaq. Yalnız elektron siqaretdən istifadə edən insanlarda baş verən yeni xəstəlik müəyyən edilib. Bu xəstəliyin adı elektron siqaretlə əlaqəli ağciyər zədəsi olan "EVALI" adlanır. Bu xəstəlik yalnız elektron siqaretlərin istehlakı zamanı baş verən kəskin ağciyər zədəsidir. Başqa sözlə, elektron siqaretlər kəskin sağlamlıq problemləri ilə yanaşı, xroniki yan təsirlərə də səbəb olur.
17 yaşlı amerikalı tələbə "EVALI" kəskin tənəffüs çatışmazlığı ilə xəstəxanaya müraciət edib və hər iki ağciyərdə geniş yayılmış pnevmoniya aşkar edilib. Hekayə dərinləşdikdə onun son vaxtlar elektron siqaret istifadə etdiyi məlum olub. Bir çox xəstəliklər aradan qaldırıldıqda bunun elektron siqaretlə inkişaf edən bir xəstəlik olduğu ortaya çıxıb və "EVALI" adlı xəstəlik olaraq təyin olunub”, - deyə o qeyd edib.
Akçay artıq xəstələrdən yalnız siqaret çəkmə ilə bağlı deyil, müayinə zamanı elektron siqaretdən istifadə edib-etmədiklərini də soruşduqlarını bildirib. O, elektron siqaretdən istifadə nəticəsində yaranan kəskin ağciyər zədəsinin əlamətləri ilə bağlı aşağıdakı məlumatları paylaşıb: “Şəxs son 90 gün ərzində elektron siqaret və onun törəmələrindən istifadə edibsə, bəlğəm, öskürək, nəfəs darlığı, hərarət, ürəkbulanma, qusma, ishal, arıqlama, iştahsızlıq, pnevmoniya əlamətləri varsa, hər iki tərəfin də sinə rentgenində bu adama "EVALI" diaqnozu qoyulur. "EVALI" indi xəstəlik kodu təsnifatına daxil edilib. Bu, indi həm ölkəmizdə, həm də dünyada məlum xəstəliyə çevrilib”.
Bu diaqnozu olan şəxsin müalicə prosesində ən əhəmiyyətli addımın tütünə məruz qalmasının dayandırılmalı olduğunu vurğulayan Akçay, elektron siqaret istifadəsinə davam edərsə ağciyərlərdə qalıcı zədələnmənin yarana biləcəyini ifadə edib.
Sağlamlığı qorumaq üçün elektron siqaretlərin də ən az ənənəvi siqaretlər qədər zərərli olduğunu unutmamaq lazım olduğunu ifadə edən Akçay: "Elektron siqaretlər siqareti buraxma vasitəsi deyil, siqaret və asılılığın inkişafı üçün başqa bir qapıdır. Bunu normallaşdırmaq olmaz. Bütün bunlar xəstəliyin səbəbləridir", - deyə xəbərdarlıq edib.
