Ay kiçilir, astronavtlar üçün təhlükə artır
Yerin təbii peyki nüvəsi soyuduqca son bir neçə yüz milyon il ərzində ətrafının təxminən 100 metrini itirib. Bu, mərhələli proses kimi görünə bilər.
Bizimyol.info "trthaber"ə istinadən xəbər verir ki, Merilend Universitetinin tədqiqatçılarının fikrincə, bu büzülmə Ayın Cənub Qütbünün hissələrində, o cümlədən NASA-nın ekipajlı "Artemis III" enişi üçün təklif olunan ərazilərdə əhəmiyyətli səth deformasiyalarına səbəb olur.Ayın kiçilməsi ay zəlzələləri kimi seysmik aktivliklə müşayiət olunduğundan alimlər xəbərdarlıq ediblər ki, qırılma zonalarına yaxın yerlər gələcək insan tədqiqatçıları üçün təhlükə yarada bilər.
Milli Hava və Kosmos Muzeyindən tədqiqatın həmmüəllifi Tomas Uotters: "Ayda daimi məskunlaşmaların yerləşməsi və dayanıqlılığı planlaşdırılarkən, yeni təkan qırılmalarının qlobal paylanması, onların aktivlik və davam edən qlobal daralma nəticəsində yeni təkan qırılmaları yaratmaq potensialı nəzərə alınmalıdır", - deyə bildirib.
Yeni araşdırmada tədqiqatçılar Ayın Cənub Qütbündəki qırılmaları 50 il əvvəl "Apollon" seysmometrləri tərəfindən qeydə alınan ən güclü Ay zəlzələlərindən biri ilə əlaqələndirdilər. Alimlər müəyyən ediblər ki, Ayın Cənub Qütbündəki bəzi ərazilər seysmik təkanlar nəticəsində yaranan sürüşmələrə xüsusilə həssasdır.
Tədqiqatçılar bildirdilər ki, Yerdəki zəlzələlər kimi ay zəlzələləri də Ayın daxili hissəsindəki nasazlıqlardan yaranır və Ayın səthindəki süni strukturlara və avadanlıqlara zərər verəcək qədər güclü ola bilər.
Ancaq Yer kürəsində cəmi bir neçə saniyə davam edən zəlzələlərdən fərqli olaraq, ay zəlzələləri saatlarla və hətta gün boyu sonra davam edə, bu dayaz zəlzələlər gələcək insan məskənlərini viran edə bilər.
Bunun səbəbi, Ayın səthində milyardlarla illik asteroid və komet toqquşmalarının boş çöküntülərinin olmasıdır.
Tədqiqatın digər müəllifi Nicholas Şmerr: "Ayın səthini quru, torpaq çınqıl və toz kimi düşünə bilərsiniz. "Milyardlarla il ərzində asteroidlərin və kometlərin səthə çarpması nəticəsində yaranan bucaq fraqmentləri daim bu toqquşmalardan kənara atılır. Nəticədə, yenidən formalı səth materialı mikron ölçüsündən qaya ölçüsünə qədər ola bilər, lakin hamısı çox boş birləşir. Boş çöküntülər zəlzələlərin və sürüşmələrin baş vermə ehtimalını artırır", - deyib.
NASA 2024-cü ilin sonunda Artemida missiyalarının bir hissəsi olaraq 50 ildən çox müddətdə Aya ilk ekipaj uçuşunu həyata keçirməyə ümid edir. Nəhayət, Ay səthində uzunmüddətli mövcudluq yaratmaq planları inkişaf etdikcə, tədqiqatçılar insanların kəşfiyyatı üçün təhlükəli ola biləcək daha çox yerləri müəyyən etmək üçün Ayı daha çox öyrənməyə ümid edirlər. Dr. Şmerr: "Bu iş Ayda bizi gözləyənlərə hazırlaşmağa vadar edir",- deyib.
