Kılıçdaroğlu hakimiyyətə gələrsə... - MÜSAHİBƏ
Hazırda Türkiyədə əsas mövzulardan biri 14 maya təyin olunan prezident və parlament seçkiləridir. Müxalif düşərgədə İYİ Partiyanın rəhbəri Meral Akşenerin yaratdığı bölünmə qısa zaman kəsiyində bitdi. Görünən budur ki, hazırkı prezident Ərdoğana qarşı daxili güclər bir araya toplanıb. Lakin sosial-demokrat təmayüllü solçu Kılıçdaroğlu Ərdoğana bərabər siyasi lider sayılmır.
Türkiyəli jurnalist Ardan Zəntürk Musavat.com-a müsahibəsində Kılıçdaroğlunun Azərbaycana münasibəti, Türkiyədə hakimiyyət dəyişikliyinin daxili və xarici siyasətə necə təsir edəcəyi barədə danışıb:
- Türkiyədə keçiriləcək prezident seçkilərində müxalifət namizədinin CHP lideri Kamal Kılıçdaroğlu olacağı müəyyənləşib. Seçki nəticəsində hakimiyyət dəyişikliyi olarsa, bu, Türkiyənin xarici siyasətində özünü göstərəcəkmi?
- Türkiyənin milli siyasəti iqtidara görə dəyişmir. Türk milləti xarici siyasət və təhlükəsizliklə bağlı 4 əsas məsələdə yüksək həssaslığa malikdir. Bu həssaslıq siyasi üstünlüklərdən daha önəmlidir. Bu 4 məsələ ilə bağlı yanlış siyasət həyata keçirən hakimiyyət əvvəlcə daxili sabitliyin pozulmasına səbəb olur. CHP-nin indiyə qədər Türkiyənin xarici siyasəti ilə bağlı verdiyi açıqlamalar da dəyişikliklə bağlı narahatlıq doğurur. Məsələn, Türkiyənin əsas təhlükəsizlik problemlərindən biri olan Suriyadakı qeyri-sabitlik qarşısında ana müxalifət lideri Kamal Kılıçdaroğlunun mövqeyi geniş müzakirələrə səbəb olub. Xüsusən də Türkiyə Silahlı Qüvvələri Afrində yerləşən və sərhəd şəhərlərimizi raket hücumları ilə hədələyən PKK ünsürlərinə qarşı əməliyyata başlayanda “Türk ordusunun Suriyada nə işi var?” ifadəsi unudulmur. Eynilə, Türkiyənin Suriyanın Qamışlı bölgəsində PKK ünsürlərinə qarşı əməliyyat planlaşdırarkən “YPG Türkiyəyə nə edə bilər?” sualını verməsi də diqqət çəkib. Türkiyənin milli siyasəti baxımından həssas olanlar Kılıçdaroğlunun mümkün prezidentliyi dövründə Türkiyə üçün vacib sayılan məsələlərdə zəifliyin olacağını düşünürlər.
- Qeyd etdiyiniz zəiflik digər əraziləri də əhatə edəcək səviyyədədirmi?
- Kılıçdaroğlunun ən yaxın həmkarlarından olan keçmiş səfir Ünal Çeviköz türk millətinin ən həssas məsələlərindən biri olan “Mavi Vətən” anlayışı haqqında “Bu 200 millik ərazini öz suverenliyiniz kimi görürsünüzsə, aqressiv və ekspansionist bir anlayışdır” cümləsi hələ də keçərlidir. Xüsusilə, Yunanıstanın Adalar dənizi (Egey) və Şərqi Aralıq dənizindəki təcavüzkar və getdikcə qəsbkarlaşan siyasətinə qarşı belə bir yanaşmaya necə müqavimət göstəriləcəyi açıq sual kimi qalır. Xalqın bir hissəsi Ünal Çeviköz kimi ABŞ-ın mənafeyini müdafiə edən personajlara görə xarici siyasətdə böyük güzəştlər edilə biləcəyi barədə narahatdır.
- Yəni Türkiyədəki müxalifət Amerika və ya Avropa yolunda siyasət qurur?
- Bugünkü prezident Baydenin seçki kampaniyası zamanı “New York Times” qəzetinin redaktorları ilə görüşündə “Türkiyədə müxalifətə dəstək verməliyik” deməsi böyük müzakirələrə səbəb olub. Kılıçdaroğlunun 15 iyul 2016-cı il çevriliş cəhdini, açıq ABŞ/NATO hücumunu elə ilk gündən “ssenari” kimi səciyyələndirməsi, lakin son vaxtlar “bəli, çevriliş idi” deməsi bütün bu narahatlıqları gündəmə gətirir. Kılıçdaroğlu hakimiyyətə gələrsə, Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinə ciddi mənfi təsir olmayacaq.
- CHP və Kılıçdaroğlunun bu siyasəti Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinə təsir edəcəkmi və Türkiyə-Ermənistan əlaqələri hansı istiqamətdə inkişaf edəcək?
- Kamal Kılıçdaroğlu 2-ci Qarabağ müharibəsi zamanı verdiyi açıqlamalarla açıq-aşkar və birmənalı olaraq Azərbaycanın tərəfində olub. O, Azərbaycanın qələbəsini bayram edən və buna sevindiyini bildirən liderdir. Kılıçdaroğlunun Ankara-Bakı münasibətlərində hər hansı dəyişiklik edəcəyini düşünmürəm. Ancaq Türkiyə üçün son dərəcə strateji əhəmiyyət kəsb edən Liviyada hərbçilərin xidmətinin uzadılması ilə bağlı müzakirədə CHP-nin əleyhinə səs verməsi, eyni zamanda Ünal Çeviközün “Təəssüf ki, Azərbaycana kömək etdik” deməsi sual yaradır. Daha sonra Türkiyənin gündəminə gətirilən iddiaların erməni mənşəli olması da diqqət çəkir. Kılıçdaroğlu hakimiyyətə gələrsə, Azərbaycan və Ermənistan məsələlərinə bugünkündən çox fərqli yanaşma nümayiş etdirəcəyini düşünmürəm.
- Bu fikirləri nəyə əsaslanaraq söyləyirsiniz?
- Türkiyə ənənələri olan, institutlaşmış dövlətdir. Xalq bəzi məsələlərə çox həssas yanaşır. Bu vəziyyət hakimiyyət dəyişikliyi baş verərsə, xarici siyasətdə köklü dəyişikliklərə imkan vermir. Məsələn, bu gün Kılıçdaroğlu Putin-Ərdoğan dostluğu olduğu üçün sabah ani bir qərarla Rusiya ilə tam düşmənçilik siyasəti apara bilməz. Belə bir qərarı dayandırmaq üçün dövlət mexanizmləri və hətta ictimai həssaslıqlar var. Türk xalqı üçün 4 əsas həssas nöqtə var: 1. Kipr məsələsi. Heç bir hökumət Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətini təhlükə altına ala biləcək siyasi dəyişiklik etməyə cürət etməz; 2. Qafqaz məsələsi. Bu sahədə heç bir iqtidar “bir millət, iki dövlət” zəminində yaranmış Ankara-Bakı qardaşlığını şübhə altına alacaq addım ata bilməz; 3.Balkan yarımadasında türk və müsəlman irsi. Bu baxımdan heç bir hökumət, xüsusilə Sarayevoda, Monteneqro və Serbiyanın Sancak bölgələrində və ümumiyyətlə, “fatehin oğlu” adlandırılan Qərbi Trakyada türk varlığını təhlükə altına ala biləcək siyasətə al atmaz. 4. Arxasında ABŞ və Qərb dövlətlərinin olduğu sübuta yetirilən PKK terror təşkilatına qarşı mübarizədə zəiflik göstərmək olmaz. Bu 4 nöqtədə edilə biləcək səhvlər Türkiyənin daxili siyasətində dərin qeyri-sabitlik və müvafiq hökumətin ömrünün əhəmiyyətli dərəcədə qısalması deməkdir.
